2014
Oktak im Janij ilo Chile
Oktoba 2014


Paineer ro ilo Aolep Āne

Oktak im Janij ilo Chile

Peptaij eo jinoin tata eaar bōk jikin ilo 1956. Kiiō Kabun̄ ewōr 1 an tampeļ, 9 mijen ko, 74 stake ko, im enan̄in 600,000 membōr ro ilo Chile.

Pija
Día de Templo. A woman and a young girl playing on a wall outside the Santiago Chile Temple.

Ium̧win 58 iiō in bwebwenato in aer, membōr ro an Kabun̄ eo ilo Chile raar kwaļo̧k aer maron̄ ukōt iaļ eo, kōm̧m̧an jidik oktak ko an mour ko aer n̄an iaļen tōl eo kar kwaļo̧k jān rikanaan ro. Jetōb in eaar jipan̄ n̄an eddōkļo̧k eo ejejuwaan an Kabun̄ in ijeņ ium̧win jimettan epepen emo̧o̧tļo̧k. Rainin, Chile ewōr enan̄in 600,000 membōr ro ie, rej kōm̧m̧ane 1 jān aolep 30 armej in Chile ej juon membōr in Kabun̄ in.1

Juon Rijilōk Ej Loļo̧k Chile

Ilo 1851, Elder Parley P. Pratt (1807–1857) jen Doulul eo an Jon̄oulruo Rijilōk ro eaar itaaktok ilo Valparaíso kōn ļōmņak eo n̄an kajutak Kabun̄ in ie. Mekarta, e im eo m̧ōttan raar jab kōnono kajin Spanish, eaar wōr wōt jidik jāān ippāer, im laļ en eaar ejjeļo̧k an anemkwoj ilo kabun̄, kōn menin raar jab maron̄ ejaake Kabun̄ in ijeņ.

Elder Pratt eaar kajjitōk n̄an Būreejtōn Brigham Young (1801–77): “Bok in Mormon eo im jet peba ko emōj jei rej aikuj in ukook ilo kajin Spanish im būrin, im kii eo ej aikuj ilo̧k n̄an laļ kein ke juon Priesthood eaar etal kōn jet men ko n̄an er n̄an riit—men̄e jeje ko me kar kalim̧m̧ur an Anij, jar ko im tōmak kōn rietto ro, im kajoor im Jetōb in Anij n̄an jerbal ippāer ilo kōjepļaaktok m̧weo im̧ōn Israel.”2

Kabun̄ in Ej Jutak

Men̄e kajjieon̄ eo im̧aan an Elder Pratt, elōn̄ ļo̧k jān 100 iiō ko rem̧ootļo̧k Kabun̄ in eaar lukkuun jutak ilo Chile. Ilo 1956, Elder Joseph Bentley im Verle Allred kar jilkinļo̧k jān Argentina Mission n̄an kwaļo̧k ko̧jpeļ eo ilo Chile, kiiō rej lan̄lōn̄ kōn errā eo eļapļo̧k an kabun̄. Ilo Santiago, mijenede rein raar jipan̄ Fotheringham baam̧le, membōr ro raar em̧m̧akūt jān Panama im eaar wōr aer kōjatdikdik bwe mijenede ro renaaj itok.

Pija
photo of first baptism in Chile in 1956 First missionaries in Chile, Joseph C. Bentley and Verle M. Allred.

Peptaij eo kein kajuon eaar kōm̧m̧an ilo Chile ilo Nobōm̧ba 25, 1956, ilo juon pool ilo juon im̧ōn ikkure ilo Santiago. Elder Allred ej keememej, “Kōm̧ kar etal n̄an m̧ōn ikkure eo m̧okta jān an tak aļ im kar kōm̧m̧ane juon iien jar kōn jar im katak ko rekadu. Iaar etal n̄an dān eo ippān Brother Garcia; iaar peptaij e m̧okta, innām ralitōk bar jet armej ālkin e. Menin ekar juon iien eaorōk. Ta eo kōm̧ aolep kar en̄jake kar jab meļo̧kļo̧k. … Membōr rein renaaj erom paineer ro an Kabun̄ in ilo Chile im ij tōmak bwe aolepāer renaaj tōmak wōt m̧ae iien mej: Garcías ro, Saldaños ro, Sister Lanzarotti.”3

Kūr Ritōl ro

Ilo Pāpode 1959, Spencer W. Kimball (1895–1985) jen Doulul eo an Jon̄oulruo Rijilōk ro eaar loļo̧k Chile im kwaļo̧k aikuj eo n̄an ejaake ritōl ro an jikin eo. Juon iaan ritōl ro m̧okta an jikin eo ekar Carlos Cifuentes, eo eaar juon rikakpilōklōk n̄an mijen būreejtōn eo, Robert Burton. Elder Julio Jaramillo, eo tokālik eaar erom juon Eria Jiljilimjuonn̄oul im juon tampeļ būreejtōn, kar kwaļo̧k en̄jake in: “Iaar bōk im̧we eo jinoin kōn Brother Cifuentes ke iaar kūr n̄an pād ilo juon kweilo̧k an priesthood ālkin peptaij eo aō. Ke kweilo̧k eo eaar jinoe, eaar itok n̄an ippa ioon pulpit eo im men eo wōt iaar loe ekar akkiin pein ettonoon, im kilmeej. Iaar ļōmņak, ‘Ekōjkan an em̧m̧aan in kōjekiik juon kweilo̧k ippān mijen būreejtōn in n̄e pein ettonoon?’ M̧ae iien eaar jino kōnono im iaar meļo̧kļo̧k men otemjej n̄e iaar en̄jake jetōb eo an. Kōn naan ko remļak eaar kwaļo̧k pedped in katak ko n̄an kōm̧. Eaar juon mekkānōk im ilo Jādede ebon̄e an jerbal, innām enaaj karreeo pein, ak kōn wōt jidik jeram̧m̧an ilo jikin jerbal eo an eaar jab maron̄ joļo̧k aolep kūriij ko. Innām im ijeņ iaar katak n̄an jab ekajet armej jān paotokier ak ijjelo̧kin n̄an kaorōk er kōn wōn lukkuun er.”4

Kōkajoorļo̧k Diktak in Epepen eo

Ilo 1960 im 1970 ko, Kabun̄ in ilo Chile eaar jab bōk wōt kajoor jān lōn̄ļo̧k in ritōl ro rejeļā tōl ak barāinwōt jān juon ekkal kāāl im būrookraam̧ in jeļāļo̧kjeņ ko. Men kein rekitbuuj ekkal an mōn jar ko ippān ļo̧k ejaak an mōn jikuuļ an Kabun̄ in, jemenere ko, im institute ko.

Ilo M̧aaj 1964, ruo mōn jikuuļ ko m̧okta an ajri ro rekar ekkal ilo Chile. Āliktata jejjo jikuuļ ko raar peļļo̧k, im laajrak in rijikuuļ ro eaar lōn̄ļo̧k jān 2,600 rijikuuļ ro. Ilo jem̧ļo̧kin 1970 ko im jinoin 1980 ko, jikuuļ ko an kien raar lōn̄ļo̧k, im Kabun̄ in eaar kōjjeļā kōn kilōk in jikuuļ ko ilo Chile.

Kōnono kōn būrookraam̧ in jeļāļo̧kjeņ, Elder Eduardo A. Lamartine, kar juon Eria Jiljilimjuonn̄oul im kiiō ej rikakpilōklōk an Chile Church history eaar ba, “Jikuuļ ko ilo Chile rekar juon kajoor eļap ilo jeļāļo̧kjeņ im kamminene an jetōb an taujin jodikdik ro, im raar jipan̄ n̄an kōpooj ritōl ro im mijenede ro iiō ko rej itok”5

Jemenere im institute būrookraam̧ eo eaar jino ilo Chile ilo 1972. Ilo jinoin, rijikuuļ ro raar bōk koņaer ilo būrookraam̧ in ekkatak ilo m̧weo ilo kūlaaj ko kajjojo wiik. Tokālik, eaar lōn̄ļo̧k kūlaaj ko raar kōm̧m̧an. Būrookraam̧ kein raar kōjeram̧m̧an jodikdik in laļ eņ im kar jipan̄ er m̧aanjebpopo n̄an jerbal in jipan̄ ko āinwōt mijenede ro rej jerbal aolep raan. Elder Eduardo Ayala, kar juon membōr in Jiljilimjuonn̄oul, eaar juon iaan rūkaki in seminary ro jinointata im tokālik kar jerbal n̄an Church Educational System ilo Chile. Eaar ba, “Irooj eaar kālet jodikdik ro raar pād iien ko im elōn̄ iaer rej mijenede ro raar mijenede im ritōl ro reļļap ippān baam̧le ko rem̧m̧an. … N̄an n̄a, jemenere im institute ekar juon jeram̧m̧an in lo̧mo̧o̧r ilo iien ko eļap nana ilo laļ in am im ij kam̧oolol bwe iaar kūr n̄an jerbal ilo education system eo.”6

Pija
Group photo of fourth grade students at Church school in Santiago known as Colegio A. D. Palmer and Chilean teachers at school. This photograph is one of a twenty-five-page photocopy of Flora Decker's photograph album containing snapshots she accumulated while serving in Chilean Mission during presidencies of Carl J. Beecroft and Robert H. Burton. Most images in album include some identifying information. Copies of twenty-seven images from album and index providing additional information about those items are also included

Stake Eo Kein Kajuon

Ilo Nobōm̧ba 19, 1972, Elder Gordon B. Hinckley (1910–2008), jen Doulul eo an Jon̄oulruo Rijilōk ro, kar ejaake Santiago Chile Stake, ippān Carlos Cifuentes āinwōt būreejtōn.

M̧aanjebpopo n̄an stake eaar kwaļo̧k m̧wil in Rikwojarjar ro ilo Chile im aer m̧ōņōņō n̄an ļoor rikanaan eo. Elder Hinckley eaar itaaktok ilo Chile jet allōn̄ m̧okta jān ejaak eo an stake. Ak ālkin kōm̧m̧an intōrpiu ko, eaar to̧rto̧r m̧aanļo̧k. Ilo iien in, elōn̄ armej raar jelm̧ae apan̄ in jāān, im jet membōr raar ioon eppen ilo kōjparok kien juon m̧ōttan jon̄oul.

Elder Hinckley eaar kōmeļeļe, “Iaar ro̧o̧ltok jiljino allōn̄ tokālik, im iien eo iaar intōrpiu, iaar loe tōmak eo erom̧aak; raar bar juon alen etetal ilo m̧ool im̧aan mejān Irooj, stake eo eaar ejaak, im jen tōre eo raar eddōk im juļ.”7

Paineer ro ilo Tōrere ko

Rainin ewōr ruo stake ko ilo Arica, turōk turear in bukwōn eo ilo Chile. Bwebwenato in Gladys im Juan Benavidez, rioktak ro jinoin ilo Arica, rej kwaļo̧k jetōb in paineer im kajoor eo ekwojarjar ilo ejaake Kabun̄ in aolepān Chile.

Brother Benavidez kar kwaļo̧k kadkadin Kabun̄ in n̄an e ilo 1961 ke kōto eo eaar uk jet peba im̧aan an iaļ: “Peba kein raar erom peij ko jān Reader’s Digest Selections ippān juon bwebwenato ekitbuuj juon eria ‘The Mormons,’ ej kōmeļeļeik mour eo aer im tōmak eo aer,” eaar ba.

Jidik iien tokālik, eaar bōk juon nan̄inmej eļap eo eaar aikuji kōmadmōd an taktō ilo Santiago. “Ke iaar pād ijeņ, iaar loļo̧k sister eo aō im kar katak bwe eaar erom juon membōr an Kabun̄ in,” eaar ba. “Eaar karuwaineneik n̄a n̄an juon kweilo̧k eaorōk. Ke ij ron̄jake jar in kōpeļļo̧k eo im lukkuun ļoor naan ko, iaar en̄jake eļap lan̄lōn̄ jān aolepān ānbwinnū im kar kile kajoor eo an Jetōb Kwojarjar. Ilo jem̧ļo̧kin kweilo̧k eo, mijenede ro raar bōk eō n̄an e bwe in idik pein ritōl eo ej loļo̧k, Elder Ezra Taft Benson (1899–1994), jen Doulul eo an Jon̄oulruo Rijilōk ro.”

Būratōr Benavidez eaar bar ro̧o̧l n̄an Arica im kar kwaļo̧k en̄jake ko an ippān kōrā eo jeran, Gladys Aguilar, eo kiiō ej kōrā eo pāleen. Jejjo raan tokālik, Gladys eaar lo ruo mijenede rej kijoone m̧weo im̧ōn. “Kōm̧ ar kōkkairir etal im pukōt er,” Būratōr Benavidez eaar ba. “Ilo Juļae 1, 1961, kōm̧ ar peptaij, ippān ļo̧k baam̧le eo an kōrā eo pāleeō. Rainin ewōr nejūm̧ ajri ro im jibūm̧ ajri ro ilo Kabun̄ in. Eļap aō kam̧oolol n̄an Irooj kōn kōto eo ekajoor eo eaar uktok meļeļe ko kōn Kabun̄ in n̄an peiū.”8

Juon Iien Epen

Ilo ekkāleel ko ilo 1970, Dr. Salvador Allende eaar erom būreejtōn eo im kar ejaake juon kien Marxist. Membōr ro an Kabun̄ in raar en̄taan kōn wāween ko reppen itok wōt jān ejjeļo̧k m̧ōn̄ā im uno, emakijkij kalbuuji mijenede, im kareel ko renana an media.

Ilo 1973, jekjek ko reppen kōn jāān im iaio raar ļapļo̧k n̄an juon kumi in ritariņae raar peek im kien m̧ae jem̧ļo̧kin 1990. Men̄e Chile ej juon kien anemkwoj ejeram̧m̧an rainin, ron̄oul iiō ko rekar juon tōre epen n̄an membōr ro. Kumi ko raar jum̧ae kien jar in ritariņae eo raar jodiki mōn jar ko im membōr ro kōnke raar ļōmņak Kabun̄ eo eaar bōk jikin kōņaan ko an kien eo an United States. Elder Ayala, juon stake būreejtōn ilo iien in, ekar ba, “Kōm̧ ar aikuj kweilo̧k ippān Ritōl ro an Kabun̄ in, im renaaj ba n̄an kōm̧, ‘Jouj, kōjerbal māletlet, en ļap jar, kōm̧m̧ane men ko rejim̧we, bwe membōr ro ren jejjet wōt ilo jarlepju ko.”9

Mekarta wāween ko reppen kōn jāān an laļ eo im jum̧ae an kien eo eaar kōjepel jukjukinpād an Richile ilo jinoin 1980 ko, Kabun̄ in eaar mōkaj eddōkļo̧k. Kōtaan 1970 im 1985, oran membōr ro ilo Chile eaar ļapļo̧k jān 15,728 n̄an 169,361.

Santiago Temple eo

Pija
The Santiago Chile Temple

Ilo 1980, Rikwojarjar ro raar jeram̧m̧an kōn kōjjeļļā eo bwe juon tampeļ enaaj ekkal ilo Santiago, Chile.

Ke Būreejtōn Spencer W. Kimball eaar aje tampeļ lot eo, eaar lukkuun mōjņo̧; ak an pād ijeņ eaar kōmeļeļeik an iakwe n̄an Rikwojarjar ro ilo South America, ippān ro eaar jerbal ippāer jān 1959. Sister Adriana Guerra de Sepúlveda, eo eaar ukook n̄an Sister Kimball ilo m̧akūtkūt eo, kar ba, “Ke iaar loe rikanaan eo, juon armej eadik kōn juon turin māj an enjeļ ippān, iaar jino jan̄ im kar jab maron̄ jeļā naan ko n̄an kōnono n̄an e. Ekar jinointata aō pād iturājet in juon rikanaan. Loe rikōnaan an Irooj ioon laļ in im ilo laļ eo aō eaar juon men ekabwilōn̄lōn̄.”10

Tampeļ eo eaar aje ilo 1983, erom kein karuo ilo South America im kein kajuon ilo laļ ko rej kōnono kajin Spanish.

Elder Jeffrey R. Holland ilo Chile

Ilo O̧kwōj 2002, Būreejtōnji eo Kein Kajuon raar jitōn̄ ruo membōr in Doulul eo an Jon̄oulruo Rijilōk ro n̄an tōl ioon ruo eria ko an Kabun̄: Elder Dallin H. Oaks eaar ijjitōn̄ n̄an Phillippines, im Elder Jeffrey R. Holland n̄an Chile. Kwaļo̧k eo an Elder Holland im kareel eo an ilo Chile ejjeļo̧k uwaan, im an jelet enaaj pād n̄an epepen ko.

Jibadbad eo eaorōk an Elder Holland ekar n̄an leļo̧k juon waanjon̄ak in tōl ilo wāween eo an Irooj. Eaar jipan̄ ritōl ro rekāāl im tōl bar ejaake doulul ko, kabōjrak kōm̧m̧ane, im kobaik ippān doon bukwi ward ko im jon̄oulruo stake ko. Bar ejaake in im kamminene in rekar menin aikuj kōn mōkaj in eddōkļo̧k eo an Kabun̄ in ilo laļ en. An tōl eaar jipan̄ n̄an kōkajoorļo̧k iunit ko im kōpooj Kabun̄ in ilo Chile n̄an ilju im jekļaj.

Ilo kakkobaba, Elder Holland eaar kōm̧m̧ane jet aorōk ko rej ekkejel ilo Chile. Elder Carl B. Pratt jen Jiljilimjuonn̄oul eo, juon rikakpilōklōk ilo Eria Būreejtōnji eo, eaar kōmeļeļeik jet iaan jem̧jerā kein raorōk: “Elder Holland eaar ejaake juon jem̧jerā epaak ikōtaan Ricardo Logos [būreejtōn eo an Chile] im kōrā eo pāleen; raar kōm̧m̧ani jet būrojāāk in jipan̄ ko an humanitarian. Elder Holland eaar jeļā Apostolic Nuncio [juon opiija eutiej ilo Catholic] im ro jet routiej ilo Chile.”11

Lōke ilo Ilju im Jekļaj

Kijejeto ko an Elders Parley P. Pratt im Jeffrey R. Holland, kaarmejete ko an mijenede ro m̧oktata ro raar itaaktok ilo Santiago, wujlepļo̧k eo an ritōl ro āinwōt Carlos Cifuentes im paineer ro jet m̧okta an Chile, kar kobaik ippān tōmak im wujlepļo̧k an bukwi taujin ro raar kobatok ilo Kabun̄ in eļapļo̧k jān jim̧ettan in juon epepen kar kalōk juon pedped epen n̄an Kabun̄ in ilo Chile. Rainin laļ eņ ej kapijuknen eo n̄an juon tampeļ (ippān bar juon kar kōjjeļļā kake), juon missionary training center, 9 mijen ko, im 74 stake ko. Ilju eo ej jab likjab ilo jerbal in jetōb ilo karuwaineneik aolep n̄an itok n̄an Kraist.

Kakeememej ko

  1. Lale Deseret News 2013 Church Almanac, 454.

  2. Pija in Parley P. Pratt, ed. Scot Facer Proctor and Maurine Jensen Proctor (2000), 504.

  3. Verle Allred, in Néstor Curbelo, LDS in South America: Chile Sur, vol. 1 (2008), 6.

  4. Julio Jaramillo, in Néstor Curbelo, LDS in South America: Chile, vol. 1 (2006), 4–5.

  5. Eduardo Adrian Lamartine Aguila, historic summary delivered to the author, Nov. 2013.

  6. Eduardo Ayala, in Néstor Curbelo, LDS in South America: Chile, vol. 1 (2006), 44, 45.

  7. Gordon B. Hinckley, in Rodolfo Acevedo A., Alturas Sagradas: Templo de Santiago de Chile, 100.

  8. Néstor Curbelo, “Blossoming in the Desert,” Church News, Nov. 9, 1996, 8–9.

  9. Eduardo Ayala, in Néstor Curbelo, LDS in South America: Chile, vol. 1 (2006), 33.

  10. Adriana Guerra de Sepúlveda, in Néstor Curbelo, LDS in South America: Chile (2006), 16.

  11. Carl B. Pratt, in Néstor Curbelo, Colombia: investigación histórica, vol. 1 (2010), 16.

  12. Jorge F. Zeballos, in a letter sent to the author, Jan. 2014.

Elōn̄ pija ko ilo bwebwenatok rej pija in Néstor Curbelo; anmiin̄, lōn̄: Pija jān filipefrazao/iStock/Thinkstock; laļ: pija jān kavram/iStock/Thinkstock

Rūkaki ro im rijikuuļ ro aer ilo kūlaaj emān ilo Jikuuļ eo an Kabun̄ in ilo Colegio A. D. Palmer, circa 1966.

Institute an kabun̄ ilo Temuco ej juon iaan 50 institute ko ilo Chile.

Tuanmiin̄: pija jān Flora Decker Donaldson; pija in Elder Melvin J. Ballard jān S. W. Ecker © IRI

Būreejtōn Gordon B. Hinckley ej kōnono n̄an 48,000 Armej ro Rekwojarjar in Chile ro ilo 1996 ilo juon kweilo̧k ilo Santiago.

Ilo uwaak n̄an m̧akūtkūt laļ ilo 2010, jodikdik im rūtto in Chile ro, Mormon Helping Hands, rej aiin hygiene kit ko.

pija jān Marcelo Silva/iStock/Thinkstock