Na Kuoramu: Na Vanua Vakaitaukei

Mai Vei Elder Carl B. Cook

Ena Mataveiliutaki ni Vitusagavulu

E vinakata na Turaga mo ni tauyavutaka e dua na kuoramu kaukauwa. Ni vakasokumuni ira na Luvena, era na gadreva e dua na vanua me ra taukena ka tubu.

Ena 2010, a vakasaqara voli na dina e dua na cauravou o Andre Sebako. E dina ni se bera vakadua ni bau cabora e dua na masu mai vuniyalona, sa nanuma me tovolea mada. Sega ni dede, sa sotavi rau na daukaulotu. Erau solia vua e dua na tikidua veisoliyaki ka tiko kina na iyaloyalo ni iVola i Momani. A vakila o Andre e dua na ka, qai kerei rau na daukaulotu me rau volitaka vua na ivola oya. Erau kaya ni rau na solia wale vua na ivola kevaka e lako mai lotu.¹

A mani lako duadua i lotu o Andre ki na Tabana se qai tauyavu wale ga o Mochudi e Botswana, Aferika. Na tabana oqo e dua na ilawalawa e toka kina e 40 na lewenilotu dauveilomani ka veivolekati sara.² Era kidavaki Andre ena yalo ni veiciqomi. A ciqoma na veituberi mai vei rau na daukaulotu ka papitaiso. Vakasakiti dina!

Ia oti qai cava? Me na bulabula tikoga vakacava ena lotu o Andre? O cei me na vukei koya me toso tikoga ena salatu ni veiyalayalati? E dua na isau ni taro oya na nona kuoramu ni matabete!³

Na lewe yadua ni matabete, se cava ga na kena ituvaki, ena yaga vua e dua na kuoramu kaukauwa. Kemuni na taciqu gone ko ni taura tu na Matabete i Eroni, e vinakata na Turaga mo ni tauyavutaka e dua na kuoramu kaukauwa, e dua na vanua ni veivakaitaukeitaki vei ira yadua na cauravou, na vanua e tiko kina na Yalo ni Turaga, na vanua era na kidavaki ka karoni kina na lewe ni kuoramu taucoko. Ni vakasokumuni ira na Luvena na Turaga era na gadreva e dua na vanua me ra itaukei ka tubu kina.

Na mataveiliutaki yadua ni kuoramu mo ni na liu ena nomuni segata na veivakauqeti⁴ ka tara cake na veilomani ni veitacini ena kedra maliwa na lewe ni kuoramu taucoko. Mo kauwaitaki ira vakalevu cake na lewenilotu vou, o ira era luluqa tu vakalotu, se o ira era vakaleqai tu.⁵ Ena kaukauwa ni matabete, o na tara cake kina e dua na kuoramu qaqa.⁶ Ka na vakavuna na duidui ena nona bula e dua na cauravou na kuoramu kaukauwa ka duavata.

Ena gauna e kacivaka kina ni sa na vakanamata na Lotu ena vulici ni kosipeli me iusutu ni vuvale,⁷ eso era vakasamataki ira na lewenilotu vakataki Andre ka taroga, “Vakacava o ira na itabagone era lako mai na matavuvale e sega ni dau vulici kina na kosipeli ka sega kina na draki ni vuli kei na bulataki kosipeli e vale? Era na biu tu ga mai?”

Sega! E sega ni rawa ni biu tu mai e dua! E lomani ira na cauravou kei na goneyalewa yadua na Turaga. Eda ligana na Turaga, o keda na matabete. Sai keda eda tokona na Lotu ena sasaga ni vuvale. Ni vakaiyalayala na veitokoni mai vale, ena vakarautaka na veikuoramu ni matabete kei ira na veiliutaki kei na itokani na veikauwaitaki kei na veitokoni e gadreva na tamata yadua kei na matavuvale.

Au sa raica oti na kena yaga. Au sa sotava oti. Niu yabaki ono, erau a veibiu na noqu itubutubu ka biuti tinaqu tu kei na lima na gonelalai o tamaqu. Sa tekivu cakacaka o tinaqu me qaravi keitou. E gadreva o koya me dua tale na ikarua ni nona cakacaka ena dua na gauna, vakakina me vakuria nona vuli. Sa lailai na gauna vua me veisusu. Ia era veitokoni mai na tubuqu, noqu momo, nei, bisopi, kei na dauveituberi vakavuvale me ra vukea na agilosi o tinaqu.

Ka tiko noqu kuoramu. Au vakavinavinaka vei ira noqu itokani—o ira na taciqu—era lomani au ka tokoni au. Au a vakaitaukeitaki ena noqu kuoramu. Eso beka a tu nodra vakabeka ka beci au ena ituvaki ni noqu matavuvale. Era dina beka. Ia a veisautaka na veika malumalumu oqori na kuoramu ni matabete. Era a tu e yasaqu na noqu kuoramu ka sega ni tukuni rawa na levu ni nodra vakalougatataki au.

Era tu wavoliti keda na tamata beci ka vakabekataki na veika e baleti ira. Eda vaka beka oya o keda kece ena dua na sala. Ia o keda kece oqo e tiko e dua noda kuoramu, e dua na vanua eda rawa ni vaqaqacotaki ka veivaqaqacotaki kina. Na kuoramu e “taucoko ena vukui dua ka dua ena vukuna kece.”⁸ Sai koya na vanua eda veidusimaki kina vakai keda, ka veiqaravi vei ira na tani, ka tara cake na duavata kei na veitacini ni da qarava na Kalou.⁹ Sai koya na vanua e yaco kina na cakacaka mana.

Au vinakata meu tukuna vei kemuni eso na cakacaka mana a yaco ena kuoramu nei Andre mai Mochudi. Niu wasea na ivakaraitaki oqo, vakaraica na ivakavuvuli ena vaqaqacotaka na kuoramu kecega ni matabete e vakayagataka.

Ni papitaiso oti o Andre, a sala vata kei rau na daukaulotu ena nodrau vakavulici iratou e va tale na cauravou, ka ratou qai papitaiso talega. Qo sa lima na cauravou. Sa tekivu me ratou veivaqaqacotaki vakataki iratou vakakina ena tabana.

A qai papitaiso e dua, ka ikaono ni cauravou, o Thuso. A wasea na kosipeli o Thuso vei iratou e lewe tolu nona itokani, sega ni dede sa ciwa.

E vakavuqa ni dau vakaoqo nodra vakasoqoni na tisaipeli i Jisu Karisito—vica ena dua na gauna, ni ra sureti mai vei ira nodra itokani. Ena gauna makawa, a kunea na iVakabula o Adriu, ka kusa yani vei tacina o Saimoni ka “kauti koya mai vei Jisu.”¹⁰ E vakakina, ni sega ni dede nona muri Karisito o Filipe, a sureta nona itokani o Nacanieli me “lako mai [ka] raica.”¹¹

Mai Mochudi, sega ni dede sa lewena na Lotu e dua, ka i ka 10 ni cauravou. Erau kunea na daukaulotu nai ka 11. Ka papitaiso nai ka 12 ni cauravou ni raica na vua ni kosipeli ena nodra bula nona itokani.

Era marau na lewe ni Tabana o Mochudi. Era a “saumaki vua na Turaga, ka … curu me lewe ni lotu” na cauravou oqo.¹²

A vakaitavi vakabibi na iVola i Momani ena nodra saumaki.¹³ E nanuma lesu o Thuso, “Au tekivu wilika na iVola i Momani … ena veigauna kece au galala kina, mai vale, e koronivuli, e veivanua kecega.”¹⁴

A malele ki na kosipeli o Oratile ena nodra ivakaraitaki na nona itokani. E vakamacalataka o koya, “E vaka ni ra veisau ena dua ga na calidi ni iqaqalo. … Au nanuma ni … baleta na ivola lailai … sa tekivu me ra kauta … wavoki voli e koronivuli. Au raica rawa ni ra sa yaco me tamata vinaka. … [Au] vinakata meu veisau talega.”¹⁵

iVakatakilakila

Tabani lotu o Mochudi

Eratou a vakasoqoni ka papitaiso na 12 na cauravou oqo ena loma ga ni rua na yabaki. Eratou lewe ni Lotu duadua ga ena nodratou dui matavuvale. Ia era a tokoni mai vei ira na nodra matavuvale ena Lotu, oka kina o Peresitedi Rakwela,¹⁶ nodratou peresitedi ni tabana; Elder kei Sister Taylor,¹⁷ oi rau na daukaulotu veiwatini qase; kei ira eso tale na lewe ni tabana.

E dua na iliuliu ni kuoramu,¹⁸ ko Baraca Junior, e dau sureti ira na cauravou ki na nona itikotiko ena veiyakavi ni Sigatabu ka vakasalataki ira. Eratou dau vulica vata na ivolanikalou na cauravou oqo ka lotu vakamatavuvale.

iVakatakilakila

Lewenilotu era veisiko tiko

E dau kauti iratou o Baraca Junior me sikovi ira na lewenilotu, o ira era vakatavulici tiko na daukaulotu, kei dua ga e gadreva me sikovi. Eratou dau vakasoso taucoko na 12 na cauravou oqo ena muaimuri ni lori nei Baraca Junior. E talaci ira yarua se yatolu ki na veivale eso ka qai mai vakavodoki ira malua tale.

E dina ga ni ratou se qai vulica tiko na cauravou na kosipeli ka ratou nanuma ni se bera ni levu na ka eratou kila, e tukuna vei iratou o Baraca Junior me ratou wasea e dua se rua na ka eratou sa kila vei ira na tamata eratou sikova. Eratou veivakavulici, masu, ka veivuke ena kena wanonovi na Lotu na matabete gone oqo.¹⁹ Eratou qarava vakavinaka nodratou itavi ni matabete ka vakila na marau ni veiqaravi.

iVakatakilakila

Na iLawalawa Veitacini

E kaya vaqo o Andre, “Keitou qito vata, veidredrevaki, tagi vata, ka yaco me dua na mataveitacini.”²⁰ Eratou vakatokai iratou me “iLala Veitacini.”

Eratou virikotora vata e dua na inakinaki me ratou na laki kaulotu taucoko. Me vaka ni o iratou ga na lewenilotu ena nodratou dui matavuvale, a levu sara na itatao me ratou ulabaleta, ia eratou veivukei ga vakataki iratou.

Era ciqoma yadudua na cauravou nodra kaci ni kaulotu. Eratou volavola mai na lako e liu vei iratou na se vakavakarau tiko, ka wasea na veika eratou sa sotava ka vakayaloqaqataki iratou me ratou veiqaravi. Eratou laki kaulotu e tinikadua vei ira na cauravou.

Eratou wasea na cauravou oqo na kosipeli vei ira nodra matavuvale. E saumaki ka papitaiso o Nana, ganena, tacina, itokani, vakakina o ira era vakavulica ena nodra kaulotu. A yaco na cakacaka mana ka vakalougatataki na bula e sega ni wiliki rawa.

Au rawa ni rogoca eso vei kemuni era vakasamataka tiko ni cakamana vaqori e rawa ga ni yaco mai Aferika, e dua na buturara bulabula ka sa vakatotolotaki tiko kina na vakasoqoni vata kei Isireli. Ia, au vakadinadinataka ni ivakavuvuli a vakayagataki ena Tabana o Mochudi e dina e veivanua kecega. Se vei ga na vanua o tu kina, e rawa ni tubu na nomu kuoramu ena veivakabulabulataki kei na wasei ni kosipeli. Ni dua mada ga na tisaipeli e dolele yani vua e dua na itokani, sa rawa ni yaco na dua me rua. Na rua me va. Na va me walu. Ka rawa ni yaco na walu me tinikarua. Sa rawa ni yaco me tabanalevu na tabana.

iVakatakilakila

Tabanalevu na Mochudi

Sa kaya na Turaga, “Na tikina sa soqoni vata kina e lewe rua se lewe tolu [se lelevu] ena yacaqu, … au na tiko ena kedratou maliwa.”²¹ Sa vakarautaka tiko o Tamada Vakalomalagi na nodra vakasama kei na yalodra na tamata era tiko wavoliti keda. E rawa ni da muria na veivakauqeti, dodoka na liga ni veitokani, wasea na dina, sureti ira me ra wilika na iVola i Momani, ka lomani ira ka tokoni ira ni sa yaco me ra kila na noda iVakabula.

Sa voleka ni 10 na yabaki mai na gauna eratou tekivuna kina na iLala Veitacini mai Mochudi na nodratou ilakolako, eratou se ilala veitacini tikoga.

E kaya o Katlego, “E tawasei keitou tu beka na keitou veiyawaki, ia keitou se dau veitokoni tu ga.”²²

Sa noqu masu ni da na ciqoma na veisureti ni Turaga me da duavata kei Koya ena noda vei kuoramu ni matabete me rawa kina ni vanua vakaitaukei na kuoramu yadua, me vanua ni soqoni, me dua na vanua ni tubu.

Ko Jisu Karisito na noda iVakabula, sai koya oqo na Nona cakacaka. Au vakadinadinataka oqo ena yaca i Jisu Karisito, emeni.