Mai na iTuvatuva Vakalou
Na liga ni Turaga e tuberi iko tiko. Mai na “ituvatuva vakalou,” e sa tu kina o Koya ena veitiki lalai ni nomu bula ka sa yaco tale ga me ivakatakilakila lelevu ni maile.
Kemuni na taciqu kei na ganequ, ni’u tucake tu eke ena koniferedi raraba veivauqeti oqo ni vuravura raraba ka vakila na nomuni kaukauwa kei na yalomuni, au sega ni kinoca rawa na noqu nanuma na vosa ni iApositolo o Pita: “Kemuni na Turaga, sa vinaka na nodatou tiko eke.”1
E sega ni vaka sara oya na vosa nei Alama ni oti na nona vunau vei ira na tamata mai Amonaia. E biuta na vanua oya ko Alama ena vuku ni nodra ivalavala ca na tamata. E basika totolo vei Alama e dua na agilosi ka kacivi koya me “lesu tale ki na koro levu ko Amonaia, ka vunauci ira tale na tamata ena koro levu ko ya.”2
Sa lesu “kusarawa,” ka curu “ki na koro levu ena dua tale na sala.”3
“Ia ni sa curuma ko koya na koro levu ko ya sa viakana sara, sa kaya vua e dua na tamata: E rawa beka mo solia vua na tamata yalomalumalumu ni Kalou oqo e dua na ka me kania?
“A sa kaya vua na tamata ko ya: Koi au e dua na Nifaiti, au kila ni ko sa parofita yalosavasava ni Kalou, ka sai kemuni na tamata sa tukuna vei au na agilosi ena raivotu ka kaya: Mo na ciqoma.”4
Na tamata koya ko Amuleki.
E yaco vakasakasaka beka ko Alama vei Amuleki? Sega, e sega ni vakacalaka na nona lako ki na koro ena sala ka na kauti koya ki vua na tamata yalodina oqo o koya ka na yaco me nona itokani kaulotu.
E a vakamacalataka o Elder Neal A Maxwell e na dua na gauna: “E sega ni dua vei keda e vakayagataka kece ena dua ga na gauna na tamata-inaki yaga ka votai vei keda mai na lomanibai ni noda veitokani. O iko kei au edaru rawa ni vakatoka na veisotari vakaoqo me ‘vakacalaka.’ Na vosa oqo e kilai ga meda vakayagataka na bula yalani, ia na vakacalaka e sega ni vosa matau me vakamacalataka na cakacaka ni dua na Kalou kaukauwa tawayalani. E sega ni dau cakava na veika ena ‘vakacalaka’ ia ena ‘ituvatuva vakalou.’”5
Au vakila ni noda bula e vaka na papa ni qito jese ia na Turaga e tosoi keda mai na dua na vanua ki na dua tale—kevaka eda tu vakarau ki na veivauqeti vakayalo. Ni da rai lesu, eda raica rawa na liga ni Turaga e noda bula.
Eda raica na veitakosovi vakalomalagi ena nona lesu ko Nifai me la’ki kauta mai na peleti mai vei Lepani. E a “liutaki koya tiko na Yalo, ka sega ni kila rawa tiko yani na ka [me na] cakava.”6 Sa tu sara ko Lepani e matana ka mateni moce tu ka vakamatei koya ko Nifai, ka la’ki kauta mai na peleti, ka dro lesu yani vei ratou na tuakana. E a kalougata li e nona yaco yani vei Lepani? Se sa yaco mai oqo ena “ituvatuva vakalou”?
E levu na cakacaka vakaibalebale levu e yaco ena loma ni kosipeli kei na loma ni Lotu ka tosoya na matanitu ni Kalou e vuravura. Era sega ni yaco vakacalaka ia mai na ituvatuva ga ni Kalou. O koya ka tuvana na vuravura oqo e rawa ni vakamaravutaka na veiwasawasa ena Nona vosa, e rawa ni tuberi rau ruarua ko Alama kei Amuleki, kei Nifai kei Lepani me tu ena vanua donu ena gauna dodonu sara ga.
E vaka talega kina, na veika e yaco kei na vei vakasoqosoqoni vata e tasereki e noda bula yadua me tosoya na cakacaka ni Kalou e vuravura.
E tukuna o Elder Joseph B. Wirthlin ena dua na gauna ni a tukuna vua o Peresitedi Monson: “E dua na liga veituberi e vakaruruga tu na ka kecega. Sa vakawasoma na veika e yaco, e sega ni vakacalaka. Dua na siga, ni da na raica lesu na veika ka vaka me vakacalaka ena noda bula, eda qai kila ni rairai ni ra a sega dina sara ga ni ka ni vakacalaka.”7
E dau vakalevu sara, na noda cakacaka vinaka e kilai mai vei ira e vica ga. Ia ko ira, ena yasa kadua, era sa volai mai lomalagi. Dua na siga, eda na tucake me ivakadinadina e yaloda kece noda dinata na cakacaka ni yalododonu. E sega ni dua na dredre se kalouca e rawa ni vagolea tani na ituvatuva ni veivakabulai ni Kalou. Dina sara, mai na “ituvatuva vakalou,” “sa yaco e na mataka na marau.”8 “Au sa lako mai ki vuravura meu kitaka na lomai Tamaqu,”9 e a vakatavulica ko Jisu. Kemuni na taciqu kei na ganequ, sa dodonu talega vei keda.
Mai na ka sotavi ena ilakolako ni noqu bula vakai au, au kila ni Turaga ena tosoi keda me vaka e dela ni papa ni qito jese meda cakava Nona cakacaka. Na ka e rairai ni yaco vakavudua e, yaco dina, ni vakaraici tiko mai na dua na Tama loloma mai Lomalagi, o Koya ka rawa ni wilika na iwiliwili ni drau ni ulu ena uluda yadudua.10 E na sega mada ga ni dua na separo ena lutu ki na qele me na sega ni kila na Tamada.11 Na Turaga e tu ena veitiki lalai ni noda bula, ia ko ira na ka e yaco kei na veika yaga me ra vakarautaki keda meda laveta cake noda matavuvale kei ira na tani ni da vukea tiko na tarai cake ni matanitu ni Kalou e vuravura.Nanuma, me vaka ka tukuna na Turaga vei Eparaama, “Kau sa kila na icavacava mai na itekitekivu; ia ena vakarurugi iko tiko na ligaqu.”12
Na Turaga sa vakatikori au ena dua na vale kei rau na itubutubu vinaka. Mai na ivakatagedegede vakavuravura, erau tamata wale; na tamaqu daudina e draiva voli ena lori, na tinaqu ka agilosi, e veiqaravi ga e vale. Na Turaga e vukei au me’u kunea na watiqu lomani, ko Melanie; e vakauqeta o Koya e dua na daunibisinisi, ka yaco e muri me noqu itokani voleka, me solia vei au e dua na madigi vakacakacaka. Na Turaga e a kacivi au ki na buturara ni kaulotu, o koya ruarua ni’u se cauravou ka me peresitedi ni tabana ni kaulotu; e kacivi au Ko Koya ki na Kuoramu ni Vitusagavulu, ia oqo e sa kacivi au Ko Koya me’u mai iApositolo. Ni’u rai lesuva, au kila ni’u sega ni tuvani ira na itosotoso oya; na Turaga e kitaka, me vaka ga e tuvana tiko na itosotoso bibi vei kemuni kei ira na nomuni daulomani.
Na cava e dodonu mo vakaraica tiko ena nomu bula? Na cava na cakacaka mana ni Kalou ka vakananuma vei iko ni voleka tiko Ko Koya, ka kaya tiko, “Au tiko sara ga oqo”? Vakasamataki ira na gauna oqori, eso e yaco e veisiga, ni dau cakacaka e nomu bula na Turaga—ka baci cakacaka tale. Vakamareqeti ira ni ra vei gauna ka veivakabauti kina vei iko na Turaga kei na nomu vei digidigi. Ia vakatara vei Koya me vakatuburi iko cake vakalevu mai na nomu rawa ni vakatuburi iko cake vakataki iko. Vakamareqeta na Nona Vakaitavi tiko. Eso na gauna eda vakasamataka ni veisau ena noda ituvatuva ni ikalawa cala e noda ilakolako. Vakasamataki ira ni ra imatai ni kalawa ni “cakacaka ni Turaga.”13
Ena vica na vula sa oti na makubui keirau yalewa e tomani ira e dua na ilawalawa tabagone me ra gade ki na so na vanua ni tukutuku makawa ni Lotu. Na icavacava ni ituvatuva ni gade e tukuna ni na lako sivita o koya na vanua sara ga e vakaitavi tiko kina ko tuakana daukaulotu, na makubui keirau tagane. Ko makubui keirau yalewa e sega ni nakita me la’ki sotavi tuakana tagane ena nona vanua ni kaulotu. Ia, ni curu yani na basi ki loma ni tauni ka kaulotu tiko kina ko tuakana, e rawa ni laurai e rua na kaulotu erau taubale sobu tiko e gaunisala. E dua vei rau na kaulotu sa i tuakana.
Na nanamaki e curuma na basi ni ra sa kerea na gonevuli vei draiva ni basi me vakelea me rawa ni la’ki vakabula vei tuakana. E sega ni dua na miniti, ni oti na wai ni mata kei na vosa kamica, sa lesu tale yani ko tuakana me lako i vakayacora nona itavi vakaulotu. Keitou qai kila e muri ni ko tuakana e a tiko ga ena gaunisala oya me sega mada ga ni lima na miniti, ka taubale tiko mai na dua na veibuku ki na nona motoka.
Ko Tamada Vakalomalagi e rawa ni biuti keda ki na so na vanua ka dua sara ga na inaki matata e nanuma.Sa vakayacora oti o Koya ena noqu bula, ka sa vakayacora tiko o Koya ena nomu, me vaka ka a vakayacora ena nodrau bula na makubuqu.
Koi keda yadudua eda talei ka lomani mai vua na Turaga, e kauwai, e vakasolokakana, ia e wanonovi keda ena sala duidui vei keda yadudua. E vuku ka kaukauwa cake me sega ni yalani mai vei ira na tagane kei na yalewa ena bula oqo. E kila o Koya na noda veibolebole, na noda qaqa, kei na gagadre dodonu ni lomada.
Sivia e dua na yabaki sa oti, ni’u taubale curuma yani na Lomanibai ni Valetabu, e dua vei ira na goneyalewa kaulotu e a torovi au ka taroga, “Ko nanumi au beka? O i au mai Florida.” E a tukuna vei au na yacana, o Sister Aida Chilan. Io, au nanuma vakamatata noqu sotavi koya kei na nona matavuvale. Na nona peresitedi ni iteki e a vakatura me sikovi na matavuvale na Chilan. E a qai laurai ni keitou tiko e kea me baleta na luvedrau yalewa, ko Aida, ka se sega ni papitaiso. Ni oti na neirau veisiko, ka sivia e dua na yabaki ni nona vakatavulici ka tokani voli, e a papitaiso ko Aida.
Ni oti na neirau veisiko ena Lomanibai ni Valetabu, e a vola mai vei au e dua na ivola. E a tukuna: “Au kila e lomaqu taucoko ni Ko Tamada Vakalomalagi e kilai keda yadudua ia e dau biuti keda o Koya ena vanua e sota kina noda salatu ena dua na kena ibalebale. Na nomu toro yani vei au ka kunei au ena lima na yabaki sa sivi.”14 E vakauta talega mai vei au ko Aida na italanoa ni nona veisau ka lesuva tale na “vakacalaka vakalou” ka sa yaco oti e nona bula ka yaco ki nona papitaiso ka vakadeitaki, mai veiqaravi vakaulotu e Lomanibai ni Valetabu, kei na nona vakamau ena gauna lekaleka e valetabu.15
Sa ka wale beka ga ni vakacalaka na nona liutaki keitou na peresitedi ni iteki ki nodratou vale na Chilan se ni ko lewa kei au keirau na sota emuri ena Lomanibai ni Valetabu? Na ivakadinadina nei Aida tukuna na itukutuku ni oqo era tiki kece ni “ituvatuva vakalou” nona na Kalou.
E taleitaka na Kalou me tiko kei keda. E sega ni ka ni vakacalaka ni ko ni vakila tiko na Yalona ka cakacaka ena veivauqeti taumada ko na vakilai Koya me vaka sa yalataka: “Ni’u na liu e matamudou. Au na tiko e yasamudou imatau ka tiko tale ga e yasamudou imawi, ia na Yaloqu ena tiko e lomamudou, era na vakavolivoliti kemudou na noqu agilosi me ra laveti kemudou cake.”16
Oi keda kece e dau yaco na ka tautauvata ena noda bula. Eda na sota beka kei na dua ka via mata kilai, vakavoutaki na veikilai, se kunea dua na ka veiwekani kei na dua na vulagi. Ni yaco na veika oqori, e rairai veivakananumi tiko na Turaga ni koi keda kece eda “veitacini ka veiganeni.” Eda vakaitavi dina tiko ena sasaga vata; ena ka e a vakatoka ko Josefa Simici “na itosotoso i Karisito.”17
E vei ena la’ki ciqi kina na digidigi ki na “ituvatuva vakalou”? E tu vei keda na digidigi meda muria se sega ni muria na noda iVakabula kei ira na Nona iliuliu digitaki. Na ivakaraitaki e matata ena iVola i Momani ni ra sa vuki tani na Nifaiti mai vua na Turaga. E lolositaka o Momani:
“Ka ra sa raica … ka sa sega tale ni maroroi ira na Yalo ni Turaga; io sa lako tani mai vei ira baleta ni Yalo ni Turaga e sega ni dau tiko ena valetabu dukadukali—
“O koya gona sa sega kina ni maroroi ira na Turaga ena nona kaukauwa veivakurabuitaki ka sega ni vakatautauvatataki rawa, ni ra sa lutu ki na dua na itutu ni tawavakabauta kei na cakaca vakarerevaki sara.”18
E sega ni ka kece e kerea vei keda na Turaga e isoqoni ni vakacava na noda kaukauwa, se vakacava na noda lomadina, se na cava eda kila. Vakasamataki Saula ka tarovi koya na Turaga ena gaunisala ki Tamasiko. E a sa lako tiko ki na matanicagi tani ena nona bula; e sega ni vakaibalebale ki na vualiku se na ceva. Ko Saula e a vukici tale vakalou. E a qai kilai emuri me ko Paula, na nona cakacaka vakaiapositolo e vakaraitaka na ka e a sa kila oti tu mai na Turaga ni na rawa ni cakava ka yacova, ka sega ni ka ka a vakatekivu me cakava ni se Saula tiko. Ena ivalavala vata, na Turaga e kila tiko na cava eda rawa ni cakava se yacova yadudua. Na cava e a vakatavulica na iApositolo o Paula? “Ni da sa kila sa veivuke na ka kecega me ra vinaka kina era sa lomana na Kalou, ko ira era sa kacivi me vaka na ka sa nakiti oti.”19
Ni da sa ivalavala dodonu, yalorawarawa, ka rawata, ni da sasaga tiko meda bula kilikili ka rawa vuli, eda na toso ki na veivanua eda a sega ni vakanananutaka ka yaco meda tiki ni nona “ituvatuva vakalou” na Tamada Vakalomalagi. Oi keda yadudua e tu na ka vakalou vei keda. Nida raica ni cakacaka tiko na Kalou vei keda ka vata kei keda, meda qai bau vakayaloqaqataki, ka vakavinavinaka ena veituberi oqori. Ena nona tukuna na Tamada Vakalomalagi, “Oqo na noqu cakacaka kei na noqu lagilagi—meu vakavuna na tawa mate rawa kei na bula tawamudu ni tamata,”20 e a vosa tiko O Koya me baleti ira kece na Nona gone—vakabibi sara ga o iko.
Na liga ni Turaga e tuberi iko tiko. Mai na “ituvatuva vakalou,” e sa tu kina o Koya ena veitiki lalai ni nomu bula ka sa yaco tale ga me ivakatakilakila lelevu ni maile. Me vaka ka tukuna na Vosa Vakaibalebale, “Vakararavi vei Jiova e na vu ni yalomu; … ia ena vakadodonutaka na nomui lakolako ko koya.”21 Au vakadinadinataka ni na vakalougatataki iko ko Koya, ka tokoni iko, ka kauta mai vei iko na vakacegu.Ena yacai Jisu Karisito, emeni.