Ուրիշ աստվածներ չունենաս

Երեց Դալլին Հ. Օուքս

Տասներկու Առաքյալների Քվորում

Մենք ծառայո՞ւմ ենք առաջնահերթություններին կամ աստվածներին այն Աստծո փոխարեն, ում մենք խոստովանում ենք, որ երկրպագում ենք:

Տաս պատվիրանները Քրիստոնեական և հրեական հավատքների հիմնական մասն են հանդիսանում: Տրված լինելով Աստծո կողմից Մովսես մարգարեի միջոցով Իսրայելի որդիներին՝ այս պատվիրաններից առաջին երկուսն ուղղորդում են մեր երկրպագությունն ու առաջնահերթությունները: Առաջինում Տերը պատվիրել է. «Բացի ինձանից ուրիշ աստվածներ չունենաս» (Ելից 20.3): Դարեր անց, երբ Հիսուսին հարցրեցին. «Ո՞ր պատուիրանքն է մեծ օրէնքումը», Նա պատասխանեց. «Սիրիր քո Տեր Աստուծուն քո բոլոր սրտովը, քո բոլոր անձովը և քո բոլոր մտքովը» (Մատթէոս 22.36–37):

Տաս պատվիրաններից երկրորդը մանրամասնում է ուրիշ աստվածներ չունենալու հրահանգը և նշում է, թե որը պետք է լինի ամենակարևոր առաջնահերթությունը մեր կյանքում որպես Իր զավակներ: «Քեզ համար կուռք չշինես, եւ ոչ վերը երկնքումը՝ կամ ցածը երկրի վերայ՝ կամ երկրի տակի ջրերումը եղած բաների մէկ նմանութիւնը» (Ելից 20.4): Այնուհետև պատվիրանն ավելացնում է. «Նորանց երկրպագութիւն չանես, և նորանց չպաշտես» (Ելից 20.5): Ավելի քան պարզապես արգելելով երկրպագության նյութական առարկաները՝ սա սահմանում է հիմնական առաջնահերթություն բոլոր ժամանակների համար: Եհովան բացատրում է. «Որովհետեւ ես քո Եհովայ Աստուածը նախանձոտ Աստուած եմ, … կողորմեմ նորանց, … որ սիրում են ինձ եւ իմ պատուիրանքները պահում» (Ելից 20.5–6): Նախանձոտ բառի իմաստը բացահայտվում է: Դրա եբրայերեն ծագումը նշանակում է «նուրբ և խորը զգացմունքներ ունեցող» (Ելից 20.5, ծանոթագրություն բ): Ուստի, մենք վիրավորում ենք Աստծուն, երբ «ծառայում» ենք այլ աստվածների՝ սահմանելով այլ առաջնահերթություններ:¹

I.

Աստծո փոխարեն ի՞նչ այլ առաջնահերթությունների են մարդիկ «ծառայում», նույնիսկ կրոնասեր մարդիկ, մեր օրերում: Մտածեք այս հավանականությունների մասին, որոնք ընդունված են մեր աշխարհում.

• Մշակութային և ընտանեկան ավանդույթներ

• Քաղաքական բարեկրթություն

• Կարիերայի ձգտումներ

• Նյութական կարողություններ

• Ժամանցի հետապնդումներ

• Իշխանություն, հանրաճանաչություն, հեղինակություն

Եթե այս օրինակներից ոչ մեկը չի վերաբերում մեզանից որևէ մեկին, գուցե մենք կարող ենք առաջարկել այլ օրինակներ, որոնք վերաբերում են: Սկզբունքն ավելի կարևոր է, քան անհատական օրինակները: Սկզբունքն այն չէ, թե արդյոք մենք ունենք այլ առաջնահերթություններ: Երկրորդ պատվիրանի առաջադրած հարցն է՝ «Ո՞րն է մեր ամենակարևոր առաջնահերթությունը»: Մենք ծառայո՞ւմ ենք առաջնահերթություններին կամ աստվածներին այն Աստծո փոխարեն, ում մենք խոստովանում ենք, որ երկրպագում ենք: Մի՞թե մենք մոռացել ենք հետևել Փրկչին, ով ուսուցանում էր, որ եթե մենք սիրում ենք Նրան, մենք կպահենք Նրա պատվիրանները (տես Յովհաննէս 14.15): Եթե այդպես է, ապա մեր առաջնահերթությունները սխալ ուղղության վրա են դրված մեր օրերում սովորական դարձած հոգևոր անտարբերության և անկառավարելի ցանկությունների պատճառով:

II.

Վերջին Օրերի Սրբերի համար Աստծո պատվիրանները հիմնված են և անբաժանելի են Աստծո ծրագրից՝ փրկության մեծ ծրագրից, որն ունի Իր զավակների համար: Այս ծրագիրը, որը երբեմն կոչվում է «երջանկության մեծ ծրագիր» (Ալմա 42.8), բացատրում է մեր ծագումն ու ճակատագիրը որպես Աստծո զավակներ. որտեղից ենք գալիս, ինչու ենք այստեղ և ուր ենք գնում: Փրկության ծրագիրը բացատրում է արարման նպատակը և մահկանացու կյանքի պայմանները՝ ներառյալ Աստծո պատվիրանները, Փրկչի անհրաժեշտությունը և մահկանացու և հավերժական ընտանիքների էական դերը: Եթե մենք՝ Վերջին Օրերի Սրբերս, ում տրված է այս գիտելիքը, չենք հիմնում մեր առաջնահերթությունները համաձայն այս ծրագրի, մենք այլ աստվածների ծառայելու վտանգի մեջ ենք:

Իր զավակների մասին Աստծո ծրագրի իմացությունը Վերջին Օրերի Սրբերին տալիս է ամուսնության և ընտանիքի յուրահատուկ հեռանկար: Մեզ ճշմարտացիորեն ճանաչում են որպես ընտանիքակենտրոն եկեղեցի: Մեր աստվածաբանությունը սկսվում է երկնային ծնողներով, և մեր մեծագույն ձգտումն է հասնել հավերժական վեհացման լրիվությանը: Մենք գիտենք, որ սա հնարավոր է միայն ընտանեկան հարաբերությամբ: Մենք գիտենք, որ տղամարդու և կնոջ ամուսնությունն անհրաժեշտ է Աստծո ծրագրի իրականացման համար: Միայն այս ամուսնությունը կապահովի մահկանացու ծննդի համար հավանության արժանացած միջավայր և ընտանիքի անդամներին կնախապատրաստի հավերժական կյանքի համար: Մենք համարում ենք ամուսնությունը և երեխաների ծնումն ու սնումը որպես Աստծո ծրագրի մաս և որպես սրբազան պարտականություն նրանց համար, ում տրված է այս հնարավորությունը: Մենք հավատում ենք, որ երկրի և երկնքի ամենամեծ գանձերը մեր երեխաներն ու մեր սերունդներն են:

III.

Ընտանիքի հավերժական դերի հեռանկարն ունենալով՝ մենք վշտանում ենք շատ արևմտյան երկրներում ծնունդների և ամուսնությունների թվի կտրուկ նվազման պատճառով, ում պատմական մշակույթները Քրիստոնեական և Հրեական են: Վստահելի աղբյուրները հայտնում են հետևյալը.

• Ներկայումս Միացյալ Նահանգներն ունի ամենացածր ծնելիությունն իր պատմության մեջ² և շատ Եվրոպական Միության երկրներում և այլ զարգացած երկրներում ծնելիությունը ցածր է այն մակարդակից, որն անհրաժեշտ է իրենց բնակչության պահպանման համար:³ Սա սպառնում է մշակույթների և նույնիսկ ազգերի գոյատևմանը:

• Ամերիկայում 18–29 տարեկան ամուսնացած երիտասարդների տոկոսը նվազել է 59 տոկոսից 1960-ին մինչև 20 տոկոս 2010-ին:⁴ Առաջին ամուսնության միջին տարիքն այժմ պատմության մեջ ամենաբարձր մակարդակի վրա է՝26 կանանց համար և գրեթե 29 տղամարդկանց համար:⁵

• Շատ երկրներում և մշակույթներում (1) ամուսնացած մոր, հոր և երեխաների ավանդական ընտանիքը դառնում է բացառություն, այլ ոչ թե նորմա, (2) ամուսնության և երեխաներ ծնելու փոխարեն կարիերայի ձգտումն աճող ընտրություն է շատ երիտասարդ կանանց համար և (3) հայրերի դերն ու գիտակցված անհրաժեշտությունը նվազում է:

Լինելով նման միտումների մեջ, որոնք վերաբերում են մեզ, մենք նաև գիտակցում ենք, որ Աստծո ծրագիրն Իր բոլոր զավակների համար է, և որ Աստված սիրում է Իր բոլոր զավակներին, ամենուր:⁶ Մորմոնի Գրքի առաջին գլուխն ասում է, որ Աստծո «զորությունը, բարությունը և ողորմությունը երկրի բոլոր բնակիչների վրա են» (1 Նեփի 1.14): Հաջորդող գլուխներից մեկում ասվում է, որ «նա տվել է [իր փրկությունը] ձրի, բոլոր մարդկանց համար» և որ «բոլոր մարդիկ արտոնյալ են, մեկը մյուսի նման, և ոչ ոքի արգելված չէ» (2 Նեփի 26.27–28): Հետևաբար, սուրբ գրություններն ուսուցանում են, որ մենք պարտավոր ենք լինել կարեկցող և գթառատ (սիրառատ) բոլոր մարդկանց նկատմամբ (տես Ա Թեսաղոնիկեցիս 3.12; Ա Յովհաննէս 3.17; ՎևՈւ 121.45):

IV.

Մենք նաև հարգալից ենք բոլոր մարդկանց կրոնական համոզմունքների նկատմամբ, նույնիսկ այն աճող բազմության նկատմամբ, ովքեր անհավատություն են արտահայտում առ Աստված: Մենք գիտենք, որ Աստծո կողմից տրված ընտրության զորությամբ շատերը կունենան մեր համոզմունքներին հակառակ համոզմունքներ, բայց մենք հույս ունենք, որ մյուսները հավասարապես հարգալից կլինեն մեր կրոնական համոզմունքների նկատմամբ և կհասկանան, որ մեր համոզմունքները մեզ տանում են դեպի այլ ընտրություններ և վարքագիծ, քան՝ նրանցը: Օրինակ, մենք հավատում ենք, որ որպես Իր փրկության ծրագրի անհրաժեշտ մաս՝ Աստված հաստատել է հավերժական չափանիշ, որ սեռական հարաբերությունները պետք է տեղի ունենան միայն ամուսնացած տղամարդու և կնոջ միջև:

Մահկանացու կյանք ստեղծելու զորությունն ամենամեծ զորությունն է, որ Աստված տվել է Իր զավակներին: Դրա կիրառումը պատվիրվել էր Ադամին ու Եվային Աստծո առաջին պատվիրանով (տես Ծննդոց 1.28), բայց այլ կարևոր պատվիրաններ էին տրվել դրա սխալ կիրառումն արգելելու համար (տես Ելից 20.14; Ա Թեսաղոնիկեցիս 4.3): Շեշտադրումը, որ մենք կատարում ենք մաքրաբարոյության օրենքի վրա, բացատրվում է Աստծո ծրագրի իրականացման մեջ մեր կյանք տվող զորության նպատակի ըմբռնմամբ: Տղամարդու և կնոջ ամուսնության կապերից դուրս մեր կյանք տվող զորության բոլոր կիրառումներն ինչ որ չափով մեղսավոր են և հակառակ Աստծո՝ Իր զավակների վեհացման ծրագրին:

Կարևորությունը, որը մենք կապում ենք մաքրաբարոյության օրենքի հետ, ցույց է տալիս մեր նվիրվածությունը Ադամից և Եվայից սկիզբ առած ամուսնության օրինակին, որը որպես Աստծո օրինակ շարունակվել է դարերի ընթացքում Իր որդիների և դուստրերի միջև որպես կյանք տվող հարաբերություններ և Իր զավակների մասին հոգ տանելու օրինակ: Բարեբախտաբար, այլ դավանանքների կամ կազմակերպությունների անդամ հանդիսացող շատ մարդիկ համաձայնվում են մեզ հետ ամուսնության էության և կարևորության հարցում. ոմանք հիմնվելով կրոնական վարդապետությունների վրա, ոմանք էլ հիմք ընդունելով այն, ինչը կարծում են լավագույնն է հասարակության համար:

Իր զավակների համար Աստծո ծրագրի մասին մեր գիտելիքը⁷ բացատրում է, թե ինչու ենք մենք վշտանում, որ ավելի ու ավելի շատ երեխաներ ծնվում են ամուսնությունից դուրս (ներկայումս բոլոր ծնունդների 41 տոկոսը Միացյալ Նահանգներում),⁸ և որ ամուսնությունից դուրս միասին ապրող զույգերի թիվը զգալիորեն ավելացել է վերջին կես դարի ընթացքում: Հինգ տասնամյակ առաջ միայն փոքր տոկոսն էին ապրում միասին նախքան առաջին ամուսնությունը: Ներկայումս 60 տոկոս ամուսնություններին նախորդում է միասին ապրելը:⁹ Եվ սա աստիճանաբար ավելի շատ է ընդունվում հատկապես դեռահասների շրջանում: Վերջերս կատարված ուսումնասիրության տվյալները ցույց տվեցին, որ դեռահասների մոտ 50 տոկոսն ասում է ամուսնությունից դուրս երեխա ունենալն «արժեքավոր ապրելակերպ է»:¹⁰

V.

Կան բազմաթիվ քաղաքական և սոցիալական ճնշումներ իրավական և քաղաքականության փոփոխություններ ստեղծելու համար, որպեսզի հաստատեն վարքագծեր՝ հակառակ Աստծո պատվիրանների, որոնք վերաբերում են սեռական բարոյականության և ամուսնության ու երեխա ծնելու հավերժական բնույթին և նպատակներին: Այս ճնշումներն արդեն լիազորել են նույն գենդերային ամուսնությունները տարբեր պետություններում և երկրներում: Այլ ճնշումներ կմթագնեն սեռը կամ կհամասեռացնեն տղամարդկանց և կանանց միջև եղած այդ տարբերությունները, որոնք անհրաժեշտ են Աստծո երջանկության մեծ ծրագիրն իրականացնելու համար:

Աստծո ծրագրի և Նրա վարդապետության մեր ըմբռնումը մեզ տալիս է հավերժական հեռանկար, որը թույլ չի տալիս մեզ ընդունել նման վարքագիծը կամ գտնել արդարացում այն օրենքներում, որոնք թույլ են տալիս դրանք: Եվ, ի տարբերություն այն կազմակերպությունների, որոնք կարող են փոխել իրենց քաղաքականությունները կամ նույնիսկ վարդապետությունները, մեր քաղաքականությունները սահմանված են այն ճշմարտություններով, որոնք Աստված բնորոշել է, որ անփոփոխ են:

Մեր Հավատո տասներկուերորդ հանգանակը հայտարարում է մեր համոզմունքը քաղաքացիական իշխանություններին հպատակվելու և «օրենքին հնազանդվելու, այն հարգելու և պաշտպանելու» մասին: Բայց մարդու օրենքները չեն կարող բարոյական դարձնել այն, ինչն Աստված հայտարարել է՝ ոչ բարոյական: Մեր ամենակարևոր առաջնահերթությանը նվիրվելը՝ սիրել և ծառայել Աստծուն, պահանջում է, որ մենք ընդունենք Նրա օրենքը որպես մեր վարքագծի չափանիշ: Օրինակ, մենք մնում ենք աստվածային պատվիրանի ներքո չկատարել ամուսնական դավաճանություն կամ շնություն, նույնիսկ այն ժամանակ, երբ այս գործողություններն այլևս հանցագործություններ չեն այն պետությունների կամ երկրների օրենսդրությամբ, որտեղ մենք բնակվում ենք: Նմանապես, այսպես կոչված «նույն սեռի ամուսնությունը» օրինականացնող օրենքները չեն փոխում ամուսնության մասին Աստծո օրենքը կամ Նրա պատվիրանները և դրան վերաբերող մեր չափանիշները: Մենք մնում ենք ուխտի մեջ սիրել Աստծուն և պահել Նրա պատվիրանները և ետ կանգնել ուրիշ աստվածներին կամ գերակայություններին ծառայելուց, նույնիսկ նրանց, ովքեր հանրաճանաչ են դառնում մեզ համար հատուկ ժամանակահատվածում կամ վայրում:

Այս վճռականության հարցում մեզ կարող են սխալ հասկանալ, և մեզ կարող են վերագրել մոլեկրոնության մեղադրանքներ, կարող ենք զգալ խտրականություն կամ ստիպված լինել դիմակայել այն հարձակումներին, որոնք կատարվում են կրոնի մեր ազատ ընտրության պատճառով: Եթե այդպես է, ես կարծում եմ մենք պետք է հիշենք մեր առաջին առաջնահերթությունը՝ ծառայել Աստծուն, և ինչպես մեր պիոներ նախնիները, նրանց պես նույն տոկունությամբ համբերենք մեր անձնական փորձություններին:

Նախագահ Թոմաս Ս. Մոնսոնի ուսմունքներից մեկը վերաբերում է այս հանգամանքին: 27 տարի առաջ այս համաժողովին նա համարձակորեն հայտարարեց. «Թող որ մենք ունենանք խիզախություն հասարակության կարծիքին դիմակայելու համար, խիզախություն՝ սկզբունքները պաշտպանելու համար: Ոչ թե փոխզիջումն, այլ խիզախությունն է բերում Տիրոջ հավանության ժպիտը: Խիզախությունը դառնում է կենդանի և գրավիչ առաքինություն, երբ այն համարվում է ոչ միայն որպես քաջաբար մահանալու պատրաստակամություն, այլ որպես պարկեշտորեն ապրելու վճռականություն: Բարոյական հարցերում վախկոտն այն անձնավորությունն է, ով վախենում է անել այն, ինչն իր կարծիքով ճիշտ է, որովհետև ուրիշները չեն ընդունի կամ կծիծաղեն: Հիշե՛ք, բոլոր մարդիկ ունեն իրենց երկյուղը, բայց նրանք, ովքեր արժանապատվությամբ դեմ առ դեմ են կանգնում իրենց երկյուղին, ունեն նաև խիզախություն»:¹¹

Ես աղոթում եմ, որ մենք թույլ չտանք մահկանացու կյանքի ժամանակավոր մարտահրավերները պատճառ հանդիսանան, որ մենք մոռանանք մեր Արարչի և մեր Փրկչի կողմից տրված մեծ պատվիրաններն ու առաջնահերթությունները: Մենք չպետք է այնքան շատ դնենք մեր սրտերն այս աշխարհի բաների վրա և տենչանք մարդկանց գովասանքները (տես ՎևՈւ 121.35), որպեսզի չդադարենք հետամուտ լինել մեր հավերժական ճակատագրին: Մենք, որ գիտենք Իր զավակների համար Աստծո ծրագրի մասին, որ ուխտ ենք կապել դրանում մասնակցելու համար, ունենք հստակ պատասխանատվություն: Մենք երբեք չպետք է շեղվենք մեր ամենակարևոր ցանկությունից՝ձեռք բերել հավերժական կյանք:¹² Մենք երբեք չպետք է հեռանանք մեր ամենակարևոր առաջնահերթությունից՝ չունենալ ուրիշ աստվածներ և չծառայել ոչ մի ուրիշ գերակայությունների Հայր Աստծո և Նրա Որդու՝ մեր Փրկիչ Հիսուս Քրիստոսի փոխարեն:

Թող որ Աստված օգնի մեզ հասկանալ այս առաջնահերթությունը և հասկանալի լինել ուրիշների կողմից, երբ ձգտում ենք հասնել դրան իմաստուն և սիրալիր ճանապարհով, ես աղոթում եմ Հիսուս Քրիստոսի անունով, ամեն:

Հղումներ

1. Տես, օրինակ, Վարդապետություն և Ուխտեր 124.84:

2. Տես Joyce A. Martin and others, “Births: Final Data for 2011,” National Vital Statistics Reports, vol. 62, no. 1 (June 28, 2013), 4; Gloria Goodale, “Behind a Looming Baby Bust,” Christian Science Monitor Weekly, Feb. 4, 2013, 21, 23.

3. Տես Population Reference Bureau, “2012 World Population Data Sheet,” www.prb.org/Publications/Datasheets/2012/world-population-data-sheet/data-sheet.aspx:

4. Տես D’Vera Cohn and others, “Barely Half of U.S. Adults Are Married—a Record Low,” Pew Research Center, Social and Demographic Trends, Dec. 14, 2011, available at www.pewsocialtrends.org/2011/12/14/barely-half-of-u-s-adults-are-married-a-record-low; “Rash Retreat from Marriage,” Christian Science Monitor, Jan. 2 and 9, 2012, 34:

5. U.S. Census Bureau, “Estimated Median Age at First Marriage, by Sex: 1890 to the Present,” available at www.census.gov/population/socdemo/hh-fam/ms2.xls.

6. Տես Դալլին Հ. Օուքս, «Բորոլ մարդկանց համար ամենուր», Լիահոնա, Մայիս 2006, 77–80:

7. Տես Դալլին Հ. Օուքս, «Երջանկության մեծ ծրագիրը», Ինսայն, Նոյ. 1993, 72–75:

8. Տես Martin, “Births: Final Data for 2011,” 4:

9. Տես The State of Our Unions: Marriage in America,2012 (2012), 76:

10. Տես The State of Our Unions, 101, 102:

11. Thomas S. Monson, “Courage Counts,” Ensign, Nov. 1986, 41.

12. Տես Դալլին Հ. Օուքս, «Ցանկություն», Լիահոնա, Մայիս 2011, 42–45: