Ngaahi Fakataha Lotu Faka-Kilisimasí
Meʻaʻofa ʻe Fā ʻoku ʻOatu ʻe Sīsū Kalaisi Maʻaú


Meʻaʻofa ʻe Fā ʻoku ʻOatu ʻe Sīsū Kalaisi Maʻaú

Siʻoku kāinga ʻofeina, ko ha faʻahitaʻu maʻongoʻonga moʻoni ʻeni! ʻOku mau manako he ngaahi hiva ʻo e “Mou Haʻu Kāinga”1 pea haʻu loto vēkeveke ke hū kiate Ia: kia Sīsū Kalaisi—ʻa e pēpē fakaofo ko ia ʻo Pētelihemá—“ko e Sihova Maʻongoʻonga ʻo e Fuakava Motuʻá [mo e] Mīsaia ʻo e [Fuakava] Foʻoú.”2

ʻI he efiafí ni tuku muʻa ke tau fakakaukau fakataha ki he ngaahi tāpuaki ʻoku tau maʻu ʻi he nofotaha ʻetau tokangá ʻi he moʻui, mision, tokāteline, mo e Fakalelei ʻo e ʻEiki ko Sīsū Kalaisi. ʻOku ou fakaafeʻi kimoutolu, ʻo hangē ko ia ne fakahoko ʻe he Tuʻi ko Penisimaní ki he Kāingalotu ʻo hono ʻahó, ke “fakakaukau ki he tuʻunga monūʻia mo fakafiefia ʻo kinautolu ʻoku tauhi ʻa e ngahai fekau ʻa e ʻOtua.” ʻOku ʻatautolu ʻa e tāpuaki ko iá ʻi he taimí ni, ka ʻoku tānaki atu ki ai ʻa e talaʻofa ʻo e “fiefia ʻoku ʻikai hano ngataʻangá.” 3 Ko hono ʻai mahinó, ʻoku maʻu ʻe he kau muimui moʻoni ʻia Sīsū Kalaisí ʻa e faingamālie ke aʻusia ʻa e fiefia taʻengata ʻoku ʻikai faʻa lava ʻo fakamatalaʻí.

Naʻe fakamanatu mai ʻeni kiate au ʻi he ngaahi ʻaho siʻi kimuʻá ʻi heʻeku fetaulaki mo ha ʻāngelo ko Litia. Naʻe ʻikai teunga hinehina ʻa e ʻāngeló ni, pea naʻá ne fakafaingofuaʻi ʻema fetaulakí ʻaki ʻene haʻu ki hoku ʻōfisí. ʻOku taʻu 12 ʻa Litia. Naʻe fakahoko mai kiate au ʻokú ne fokoutua ʻi ha kanisā ʻuto hāhāmolofia pea vave ʻene mafolá.4 ʻOkú ne fofonga faka-ʻāngelo mo anga fakamatuʻotuʻa ki hono taʻu motuʻá. ʻI heʻema talanoa kau ki heʻene moʻuí mo e meʻa ʻoku hanganaki mei muʻá, naʻá ne fiemālie mo nonga. ʻI heʻeku fehuʻi ange pe naʻe ʻi ai haʻane ngaahi fehuʻí, naʻá ne tali vave mai, “ʻOku fēfē ʻa hēvani?” Naʻe iku ʻeni ki ha fealeaʻaki fakafoʻituitui fekauʻaki mo e taumuʻa ʻo e moʻuí pea mo e ngaahi tāpuaki kuo foaki ʻe heʻetau Tamai Hēvaní mo Hono ʻAlo ʻOfaʻangá kiate kinautolu ʻoku fakaʻapaʻapa mo muimui kiate Kinauá.

ʻĪmisi
Litia pea mo Palesiteni Nalesoni

ʻOku ongo moʻoni kiate au ʻa e tui ʻa Litia mo hono fāmilí! Neongo ʻene fepaki mo ha pole matuʻaki faingataʻa ʻo fakatatau ki he moʻui ʻi he māmaní, ka ʻoku fonu ʻa Litia ʻi he tuí. ʻOkú ne maʻu ha fakakaukau ʻoku taʻengata. ʻOkú ne ʻiloʻi ʻoku ʻofa ʻa e ʻEikí ʻiate ia pea te Ne tokangaekina ia. ʻOku fonu hono fāmili mateakí ʻi he nonga mo e fiemālie tatau ʻa ia ʻoku lava pē ʻo ʻomi ʻe he tui ki he ʻEikí.

Ko e fakaʻamu ʻa Litiá ke fetaulaki mo e Palesiteni ʻo e Siasi ʻo e ʻEikí, ka ʻoku mahulu atu ʻene ngaahi holí {8}ʻi ha aʻusia tuʻo taha pē ʻi heni ʻi he moʻui fakamatelié. Ko ʻene holi taupotu tahá ke nofo mo hono fāmilí ʻo taʻengata ʻi he maama fakasilesitialé. ʻOku kau ai ʻene loto-holi maʻu pē ke nofo mo e Tamai Hēvaní pea mo Sīsū foki.

Ko e moʻoní, ʻoku tākiekina kitautolu takitaha ʻe heʻetau ngaahi holí ʻi ha ngaahi founga mālohi, ʻo ʻikai ʻi heni pē ʻi he lolotongá kae ope atu ai. Fakakaukau ki he mahuʻinga ʻo e fakamatala ko ʻeni meia ʻAlamaá: “ʻOku foaki [ʻe he ʻEikí] ki he tangatá ʻo fakatatau mo ʻenau holí5

ʻOku mahuʻinga e holí ʻi he faʻahitaʻu ko ʻeni ʻo e foaki meʻaʻofá, tautautefito ʻi heʻetau fakakaukau ki he ngaahi holi ʻa kinautolu ʻoku tau ʻofa aí. ʻOku ou fakaafeʻi kimoutolu ʻi he lolotonga e faʻahitaʻú ni ke mou fakakaukau ki homou ngaahi holí. Ko e hā ho ngaahi holi taupotu tahá? Ko e hā ʻokú ke loto moʻoni ke aʻusia mo fakahoko ʻi he moʻui ko ʻení? ʻOkú ke loto moʻoni nai ke hoko ʻo hangē ange ko Sīsū Kalaisí? ʻOkú ke loto moʻoni nai ke nofo mo e Tamai Hēvaní pea mo ho fāmilí ʻo taʻengata pea moʻui ʻo hangē ko Iá?

Kapau ko ho lotó ia, ʻe fie maʻu ke ke tali e ngaahi meʻaʻofa lahi ʻoku ʻomi ʻe he ʻEikí ke tokoniʻi ʻaki kitautolu lolotonga hotau taimi siviʻi ʻi he moʻui fakamatelié. Tau nofotaha muʻa ʻi he meʻaʻofa ʻe fā ʻi he ngaahi meʻaʻofa naʻe foaki ʻe Sīsū Kalaisi kiate kinautolu kotoa ʻoku loto fiemālie ke maʻuiá.6

ʻUluakí, naʻá Ne foaki mai ʻa e malava taʻefakangatangata ke ʻofá. ʻOku kau ai e malava ke ʻofa ʻi he niʻihi ʻoku ʻikai ʻofaʻí mo kinautolu ʻoku ʻikaike nau ʻofa ʻiate koé pea lolotonga fakatanga mo fai kovi atú.7

ʻI he tokoni ʻa e Fakamoʻuí, te tau lava ʻo ako ke ʻofa ʻo hangē ko ʻEne ʻofá. ʻE ala fie maʻu ki ai ha liliu ʻo e lotó—ko ha fakamolū moʻoni hotau lotó—ʻi hono akoʻi kitautolu ʻe he Fakamoʻuí ʻi he founga ke tau fetauhiʻaki moʻoni aí. Siʻoku kāinga ʻofeina, te tau lava ʻo ngāue fakaetauhi moʻoni ʻi he founga ʻa e ʻEikí ʻi heʻetau tali ʻEne meʻaʻofa ʻo e ʻofá.

Kole ki he ʻEikí ha tokoni ke ke ʻofa ʻiate kinautolu ʻokú Ne finangalo ke ke ʻofaʻí, kau ai ʻa kinautolu ʻoku ʻikai faʻa faingofua ke nau ongoʻi e ʻofá. Mahalo te ke fie kole ki he ʻOtuá ke ke ʻaʻeva mo ʻEne kau ʻāngeló ʻi he ngaahi hala ʻoku ʻikai ke ke fie fonongaʻiá.8

Ko e meʻaʻofa hono ua ʻoku foaki atu ʻe he Fakamoʻuí ko e malava ko ia ke fakamolemolé. Te ke lava fakafou ʻi Heʻene Fakalelei taʻefakangatangatá, ʻo fakamolemoleʻi ʻa kinautolu kuo nau fakamamahiʻi koe pea mahalo he ʻikai ke nau teitei tokanga ki heʻenau angakoví.

ʻOku faʻa faingofua ke fakamolemoleʻi e tokotaha ʻokú ne kolea fakamātoato mo loto-fakatōkilalo hoʻo fakamolemolé. Ka ʻe foaki atu ʻe he Fakamoʻuí ʻa e malava ke ke fakamolemoleʻi ha taha pē kuó ne ngaohikoviʻi koe ʻi ha faʻahinga founga pē. Pea he ʻikai leva ke toe uesia ho laumālié ʻi heʻenau ngaahi tōʻonga fakamamahí.

Ko ha meʻaʻofa hono tolu mei he Fakamoʻuí ko e fakatomalá. ʻOku ʻikai faʻa mahino lelei e meʻaʻofa ko ʻení. Hangē ko ia ʻoku mou ʻiloʻí, naʻe ʻuluaki tohi e Fuakava Foʻoú ʻi he lea faka-Kalisí. ʻI he ngaahi potufolofola ko ia ʻoku ui ai ʻe he Fakamoʻuí e kakaí ke nau fakatomalá, ko e foʻi lea naʻe liliu ko e “fakatomaláko e foʻi lea faka-Kalisi ia ko e metanoeo9Ko ha lea ngāue faka-Kalisi mālohi ʻaupito ʻeni. ʻOku ʻuhinga e lea pipiki mei muʻa ko e meta ke “liliu.” ʻOku tau fakaʻaongaʻi foki e lea pipiki mei muʻa ko iá ʻi he lea faka-Pilitāniá. Hangē ko ʻení, ʻoku ʻuhinga e foʻi lea metamorphosis ko e “liliu ʻi he tuʻungá pe fōtungá.” ʻOku fekauʻaki e lea tānaki mei mui ko e noeo ki ha lea faka-Kalisi ʻoku ʻuhinga ko e “ʻatamai.”10 ʻOku felāveʻi foki ia mo e ngaahi lea faka-Kalisi kehe ʻoku ʻuhinga ko e “ʻiló,”11laumālié,”12mo e “mānavá.”13

ʻE lava nai ke tau vakai ki hono lahi mo e loloto ʻo e meʻa ʻoku foaki mai ʻe he ʻEikí ʻi Heʻene foaki mai e meʻaʻofa ke fakatomalá? ʻOkú Ne fakaafeʻi kitautolu ke liliu ʻetau fakakaukaú, ʻiló, laumālié, pea naʻa mo ʻetau mānavá. Hangē ko ʻení, ʻi he taimi ʻoku tau fakatomala aí, ʻoku tau mānava ʻaki e houngaʻia ki he ʻOtuá, ʻa ia ʻokú ne foaki mai e mānavá ʻi he ʻaho takitaha.14 Pea ʻoku tau holi ke fakaʻaongaʻi e mānava ko iá ʻi he tauhi kiate Ia mo ʻEne fānaú. Ko e fakatomalá ko ha meʻaʻofa maʻongoʻonga ia. Ko ha founga ia ʻoku ʻikai totonu ke ilifiaʻi. Ko ha meʻaʻofa ia ke tau maʻu ʻi he fiefia pea ke fakaʻaongaʻi—ʻo tali—ʻi he ʻaho takitaha ʻi heʻetau faifeinga ke hoko ʻo hangē ange ko hotau Fakamoʻuí.

Naʻe maʻu ʻe he tamai ʻa e Tuʻi ko Lamonaí ha mahino ki he meʻa ne hanganaki mai kiate kinautolu naʻe tui kia Kalaisi mo muimui kiate Iá. Naʻá ne fakahā te ne tukuange kotoa {58}ʻene ngaahi angahalá ka ne maʻu e faingamālie ke ʻiloʻi e ʻEikí.15 Ko e fakatomalá ʻoku ʻikai ko ha meʻa ia ʻoku hoko tuʻo taha. Ko ha faingamālie ia ʻoku ʻikai hano ngataʻanga. ʻOku mahuʻinga ia ki he tupulakí pea mo hono maʻu ha ʻatamai nongá, fiemālié, mo e fiefiá.

Ko e meʻaʻofa hono fā mei hotau Fakamoʻuí ko ha talaʻofa moʻoni—ko ha talaʻofa ʻo e moʻui taʻengatá. ʻOku ʻikai ʻuhinga ʻeni ki he moʻui ʻi ha taimi fuoloa ʻaupito. ʻE moʻui e tokotaha kotoa pē ʻo taʻengata hili ʻa e maté, neongo pe ko e fē puleʻanga ʻo e nāunaú ʻoku nau taau mo iá. ʻE toetuʻu e tokotaha kotoa pē pea aʻusia e moʻui taʻe-faʻa-maté. Ka ko e moʻui taʻengatá ʻoku mahulu atu ia ʻi ha tuʻunga pau ʻo e taimí. Ko e moʻui taʻengatá ko e faʻahinga mo e tuʻunga ia e moʻui ʻa e Tamai Hēvaní pea mo Hono ʻAlo ʻOfaʻangá. ʻI he taimi ʻoku ʻomi ai ʻe he Tamaí ʻa e moʻui taʻengatá, ʻoku hangē ʻokú Ne pehē mai, “Kapau te ke fili ke muimui ki hoku ʻAló—kapau ko ho holí ke ke hoko moʻoni ʻo hangē ange ko Iá—te ke malava ʻi he fakalau ʻa e taimí ʻo moʻui hangē ko kimauá pea pule ki he ngaahi māmaní mo e ngaahi puleʻangá.”

ʻE ʻomi ʻe he ngaahi meʻaʻofa makehe ʻe fā ko ʻení ha fiefia lahi ange ʻi heʻetau tali kinautolú. Naʻe malava ʻo fakahoko ia koeʻuhí naʻe āfeitaulalo ʻa Sihova ke hāʻele mai ki he māmaní ko e pēpē ko Sīsuú. Naʻe ʻaloʻi ia ʻi ha Tamai taʻe-faʻa-mate mo ha faʻē fakamatelie. Naʻe ʻaloʻi ia ʻi Pētelihema ʻi he ngaahi tūkunga maʻulalo tahá. Ko ia ʻa e ʻaloʻi māʻoniʻoni ne tomuʻa kikiteʻi ʻe he kau palōfitá talu mei he kuonga ʻo ʻĀtamá. Ko Sīsū Kalaisi ʻa e meʻaʻofa fisifisimuʻa ʻa e ʻOtuá—ko e meʻaʻofa ʻa e Tamaí ki he kotoa ʻo ʻEne fānaú.16 ʻOku tau fakamanatua fiefia e ʻaloʻi ko iá ʻi he faʻahitaʻu Kilisimasi kotoa.

ʻI he nofotaha pehē ʻetau fakakaukaú mo e ngaahi ongó ʻi he Fakamoʻui ʻo e māmaní, ko e hā leva ʻoku fie maʻu ke tau faí ke maʻu ai e ngaahi meʻaʻofa ko ʻeni naʻe foaki loto fiemālie mai ʻe Sīsū Kalaisí? Ko e hā ʻa e founga ke ʻofa ai ʻo hangē ko ʻEne ʻofá, fakamolemole hangē ko ʻEne fakamolemolé, fakatomala ke hoko ʻo hangē ko Iá, pea moʻui mo Ia mo ʻetau Tamai Hēvaní?

Ko e foungá ke fakahoko mo tauhi ʻa e ngaahi fuakava toputapú. ʻOku tau fili ke nofo ʻi he hala ʻo e fuakava ʻa e ʻEikí pea ke nofo ai. ʻOku ʻikai ko ha hala ʻoku faingataʻa. Ko e founga ia ki he fiefia moʻoni ʻi he moʻuí ni mo e moʻui taʻengata hili ʻa e moʻuí ni.

Siʻoku kāinga ʻofeina, ko ʻeku holi taupotu tahá ke maʻu ʻe he fānau kotoa ʻa e Tamai Hēvaní ʻa e faingamālie ke fanongo ki he ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí pea ke fanongo ki Heʻene ngaahi akonakí pea tānaki fakataha ʻa ʻIsileli ʻo hangē ko ia naʻe talaʻofa ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní. ʻOku ou fakatauange te tau tui pea maʻu e ʻofa ʻoku maʻu ʻe he Fakamoʻuí maʻatautolú. Naʻe tākiekina Ia ʻi Heʻene ʻofa taʻefakangatangata mo haohaoa ʻiate kitautolú ke Ne fakalelei maʻatautolu. ʻOku fakaʻatā ʻe he meʻaʻofa ko iá—ʻa ʻEne Fakaleleí—ke tau maʻu kotoa e toenga ʻo ʻEne ngaahi meʻaʻofá.

ʻI ha ʻaho ʻe hokosia mai—ʻi he Nofo Tuʻi ko ia ʻoku tau lolotonga teuteu ki aí—“ʻe peluki ʻa e tui kotoa pē, pea fakahā ʻe he ʻelelo kotoa pē”17ko Sīsū ʻa e Kalaisí. Pea he ʻikai ko e Kuaea Tāpanekale fakaofo pē ia ʻi he Temipale Sikueá ʻe hiva “Haleluiá.”18 ʻE hiva mo kalanga e tokotaha kotoa pē kuó ne fili ke muimui kia Sīsū Kalaisí: “Haleluia: he ʻoku pule ʻa e ʻEiki ko e ʻOtua Māfimafí.”19 “Ko e ngaahi puleʻanga ʻo e māmá kuo ʻo hotau ʻEikí, mo hono Kalaisí; pea ʻe pule ia ʻo taʻengata pea taʻengata,”20ko e Tuʻi ʻo e Ngaahi Tuʻi, mo e ʻEiki ʻo e Ngaahi ʻEiki.”21

ʻOku ou fakamoʻoni ʻoku moʻui ʻa e ʻOtuá! Ko Sīsū ʻa e Kalaisí—ko e Mīsaiá. Ko Hono Siasí ʻeni, pea ʻokú Ne tataki ia ʻo fakafou ʻi Heʻene kau palōfitá. ʻOku mau tuku ʻEne ngaahi tāpuakí ʻi he loto-fakatōkilalo kiate kimoutolu, kau ai e holi mo e malava ke tali e meʻaʻofa kotoa pē ʻoku foaki atu ʻe he Fakamoʻuí, ʻi he huafa ʻo Sīsū Kalaisí, ʻēmeni.