2015
Houʻeiki Tangata ʻo e Siasí mo e Vetemalí
ʻAokosi 2015


Houʻeiki Tangata ʻo e Siasí mo e Vetemalí

ʻOku nofo ʻa e tokotaha naʻá ne faʻú ʻi ʻIutā, USA.

Neongo ko e fakaʻamú ko ha nofomali mālohi, meʻapangó he ʻoku iku e ngaahi mali ʻe niʻihi ki he vetemali. Kapau ʻokú ke vetemali, ko ha ngaahi founga ʻeni ke ke ofi ange ai ki hoʻo fānaú mo mālohi ʻi he ongoongoleleí.

ʻĪmisi
illustration of hands reaching toward each other

Ngaahi tā fakatātā ʻa J. Beth Jepson

“Ko e taumuʻa taupotu taha ʻo e meʻa kotoa pē ʻoku tau akoʻí ke fakatahaʻi ʻa e mātuʻá mo e fānaú ʻi he tui ki he ʻEiki ko Sīsū Kalaisí, ke nau fiefia ʻi ʻapi, pea silaʻi kinautolu ʻi he mali taʻengatá.”1 Neongo ʻa e ngaahi akonaki fakalaumālie ko ʻeni meia Palesiteni Poiti K. Peeka, ko e Palesiteni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, ka ʻoku kei hoko pē e vetemalí. ʻOku fakamamahi ʻa e vetemalí: ʻOku lava ke aʻusia ʻe kinautolu ʻoku hukitonu aí ʻa e ongoʻi ʻohovale, lavakiʻi, puputuʻu, loto-taʻotaʻomia, mo e ʻita, kae pehē foki ki ha ngaahi uesia fakatuʻasino ʻo hangē ko e taʻemamohé mo e fetōʻaki ʻa e kaí.

ʻI heʻeku aʻusia ko ha tokotaha faifaleʻi, ne u ʻilo ai, neongo ʻoku tatau e konga lahi e ngaahi meʻa ʻoku aʻusia ʻe he tangata mo e fafine ʻi he vetemalí, ʻoku ʻi ai pē ʻa e ngaahi faikehekehe:

  • ʻI he lolotonga ʻo e kei nofomalí, ʻoku meimei ke fakasiʻisiʻi ʻe he houʻeiki tangatá ʻa e mafatukituki ʻo e ngaahi palopalema ʻi he nofomalí. ʻOku lava ke iku ʻenau ʻohovale ʻi he vetemalí ki ha ongoʻi taʻemanonga.

  • ʻOku siʻisiʻi ange ke vahevahe ʻe he kakai tangatá ʻenau ongó, ko ia ʻe ngali siʻisiʻi ange ʻenau lava ke ako mei heʻenau aʻusiá.

  • ʻOku fakahehema ʻa e kakai tangatá ke ngāue maʻu pē, ko ia ʻe siʻi ange haʻanau kumi faleʻi kae tanu pē ʻenau ongó ʻaki haʻanau ngāue laulau houa pe mātuʻaki hanganoa ʻi ha meʻa ʻoku nau saiʻia ai.

  • Koeʻuhí ko e ngaahi hohaʻa fakapaʻangá mo e ngali tukuhifo honau ngeiá, ʻoku faʻa aʻusia ai ʻe ha kakai tangata ha ngaahi pole hangē ko e loto-taʻotaʻomiá, sisino angé, ʻahiʻahiʻi e ʻolokaholó, pea fakaʻau ke māmālohi ʻi he Siasí.

Ko e hala malu pē ʻe taha ʻi ha vetemali, ko e tuʻu maʻu ʻi he ongoongoleleí. ʻOku fie maʻu ʻe he liliu leleí ʻa e malava ke angaʻofa ʻi he taimi ʻoku ʻikai ke ke ongoʻi ke fai peheé, ke tauhi maʻu ʻa e loto falalá mo e mahuʻinga fakatāutahá, ke lava ʻo kātakiʻi ʻa e ngaahi ongo fakamamahí lolotonga e hokohoko atu ke ngāué, ke faʻa kātakiʻi e niʻihi kehe ʻoku kau ki aí, ke lelei mo ʻikai loto sāuni, pea ke tauhi maʻu ha makatuʻunga mālohi fakalaumālie, ʻa ia ʻe lava ke ke ʻunu ke ofi ange ki he ʻEikí, ʻa ia kuó Ne “ʻalu hifo … ʻo māʻulalo ange” ʻi he meʻa kotoa pē pea feʻunga ʻa ʻEne Fakaleleí ke fakamoʻui pea mo hiki hake koe (T&F 122:8).

ʻE tatau ai pē pe ko e foʻui ʻo hai ʻi hoʻo vetemalí, he ʻikai hoko mai ʻa e fakamoʻuí kae ʻoua leva kuo ʻi ai ʻa e fakatomalá mo ha fakamolemolé. Hangē ko e enginaki ʻa Palesiteni Tieta F. ʻUkitofa, ko e Tokoni Ua ʻi he kau Palesitenisī ʻUluakí: “kuo pau ke tau siʻaki ʻetau loto mamahí. … Manatuʻi, ʻoku fonu ʻa hēvani ʻi he kakai ʻoku nau faitatau he meʻa ko ʻení: ʻOku fakamolemoleʻi kinautolu. Pea ‘oku nau faʻa fakamolemole.”2

Tauhi ha vā Fetuʻutaki mo Hoʻo Fānaú

Mahalo ʻoku ʻikai ha toe kaveinga ʻe lahi ange ai e fefūsiaki ʻo e mafaí ka ko hono hopoʻi pe ko hai te ne tauhi e fānaú. ʻI he taimi ʻoku feohi lahi ai ʻa e fānaú mo ʻenau faʻeé, ʻoku faingofua ke ongoʻi ʻe he tamaí kuó ne hangē pē ha tokotaha ʻaʻahi mai ki heʻene fānaú. Mahalo te ne ongoʻi ʻoku ʻikai hano mālohi pea puleʻi ia ʻe ha faʻahinga founga ngāue. Ka neongo iá, tukukehe kapau ʻoku ngalingali ʻi ai ha ngaohikovia pe ko ha fengāueʻaki fakatuʻutāmaki kehe, ʻoku fai ʻe he fānaú honau lelei tahá ʻi he taimi ʻoku nau tauhi ai honau vā fetuʻutaki mo e ongomātuʻá. Meʻa mālié, ko e konga lahi ʻo e niʻihi ne ʻosi mali kimuʻá, kuo nau ʻosi ako pē ke fengāueʻaki maʻá e lelei ʻenau fānaú.

ʻOku totonu ke ke fakamuʻomuʻa maʻu pē ho vā fetuʻutaki mo hoʻo fānaú, neongo e vāmamaʻó pe toe malí. Pea tatau ai pē ka ʻoku ʻikai feʻunga e kiʻi taimi ʻoku ʻoatú mo hoʻo fakaʻamú, fakaʻaongaʻi lelei ho taimí pea ʻoua naʻa lea kovi ki he fānaú ʻo kau ki heʻenau faʻeé. ʻOku faʻa lava pē ʻa e fānaú ke feangainga mo e vete ʻa e ongo mātuʻá ʻi he taimi ʻoku loto fiemālie ai ʻa e tamaí mo e faʻeé ke fakamuʻomuʻa e fiefia mo e tuʻunga malu ʻa e fānaú kae ʻikai ko ʻenau ongoʻi lotomamahí.

Tuʻu Mālohi ʻi he Siasí

ʻĪmisi
illustration of a hand holding on to the iron rod

Kuo pehē ʻe ha kau tangata ʻe niʻihi ʻoku ʻikai ha toe meʻa te ne hanga ʻo uesia ʻenau fakamoʻoní, ʻe tatau mo e vetemalí. Tautautefito ʻeni kapau naʻa nau faivelenga ʻi he ʻekitivitī ʻa e Siasí mo lotu fakamātoato ki ha fakaleleiʻanga ʻo e ngaahi palopalema ʻo e nofomalí. ʻOku lava ʻe he ongoʻi uesia ko ení ʻo ʻai ha tangata vetemali ke taʻefiemālie ʻi he ʻalu ki he lotú, tautautefito kapau ʻokú ne tui ʻoku pehē ʻe ha niʻihi ia kuó ne kākaaʻi hono uaifí.

Ka ʻoku hanga ʻe he hokohoko atu ʻi he ʻekitivitī faka-Siasí ʻo fakaʻaliʻali kiate kitautolu ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni totonú mo ʻātakaiʻi kitautolu ʻaki e kakai ʻofá. ʻOua naʻá ke ʻita kapau ʻoku hangē ʻoku ʻikai tokoni atu e kāingalotu ʻo e Siasí, ʻoua te ke loto mamahi. Mahalo ʻoku ʻikai ke nau ʻilo ʻa e meʻa ke faí pe lea ʻakí. Faʻa kātaki peá ke ala atu ʻo tokoni. Kumi ha niʻihi ke mou fepoupouaki. Talatalaifale mo hoʻo palesiteni ʻo e kōlomú, pīsopé pe palesiteni siteikí pea fakakaukau ki he faleʻi fakapalōfesinalé, hangē ko e Tafaʻaki Tokoni ʻa e Siasí ki he Familí, ʻo ka faingamālie. ʻE tokoni ʻeni ke ke vakaiʻi hoʻo ngaahi tōʻongá mo vakai totonu ki he ngaahi meʻa ʻoku hokó.

ʻOku talitali lelei ʻi he Siasí ʻa e kakai tangata vetemalí ʻi he founga tatau pē mo e kau tangata malí. Naʻe pehē ʻe ʻEletā Tāleni H. ʻOakesi ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, “ʻOku tokolahi siʻa kāingalotu lelei ʻo e Siasí kuo nau vetemali” peá ne toutou tala mai “Kapau naʻe ʻikai fai ʻe ha taha naʻe veté ha angahala mamafa, ʻe lava pē ke ne maʻu ha lekomeni temipale ʻi he tuʻunga moʻui taau tatau pē ʻoku ʻai ki he toenga ʻo e kāingalotu kehé.”3

Ko e Tupu Hake ʻi he ngaahi Faingataʻá

ʻOku pehē ʻe ha kau tangata ʻe niʻihi neongo he ʻikai te nau loto ke toe foua ha meʻa pehē, kuo nau ako mei ai. ʻOku nau fakaakeake mei ai pea laka atu ʻi heʻenau moʻuí. Naʻe ʻi ai ha tangata ne u faleʻi naʻá ne pehē: “ʻOku kei faingataʻa ke u tali ʻa e foʻi moʻoni ko ia ko ha tangata vetemali au, ka ʻoku moʻoni ia. Naʻe ʻikai te u teitei ʻamanaki ki ai, ka kuo hoko ia, pea ʻoku ou tali ia. Ko ʻeku taumuʻa he taimí ni ke fai ʻa e meʻa kotoa pē te u lavá ke kei tui faivelenga kia Kalaisi, langa hake ha nofomali foʻou mālohi, pea hoko ko ha sīpinga lelei ki heʻeku fānaú pea ki he fānau houmotuʻá.”

Maʻuʻanga Fakamatalá

  1. Boyd K. Packer, “The Shield of Faith,” Ensign, May 1995, 8.

  2. Dieter F. Uchtdorf, “ʻOku Maʻu ʻa e ʻAloʻofá ʻe he Kau Manavaʻofá,” Liahona, Mē 2012, 77.

  3. Dallin H. Oaks, “Vete-Malí,” Liahona, Mē 2007, 70.