2014
ʻOku Tau Mateuteu Nai?
Sepitema 2014


Pōpoaki ʻa e Kau Palesitenisī ʻUluakí

ʻOku Tau Mateuteu Nai?

ʻĪmisi
Family working together in the kitchen of their home. They are putting food into bottles.

Ne fakalele ʻe he Siasí ha faama moa ʻi ha feituʻu ne u nofo mo ngāue ai, pea meimei ko e kau ngāué ko ha kau ngāue tokoni pē mei he ngaahi uooti homau feituʻú. Naʻe lele lelei e faama ko ‘ení ʻi he taimi lahi, pea maʻu ai e fuaʻi moa ʻe lauafe ne fetuku ki he fale tukuʻanga koloa ʻo e pisopé pea laka hake he kilokalami ʻe laungeau ʻo e kakanoʻi moá kuo teuteuʻi ʻo maau ki he kukí. Neongo ia, ʻoku ʻi ai e taimi ʻe niʻihi ʻi heʻenau hoko ko ia ko e kau ngāue tokoni he fāmá ne ʻikai ngata pē ʻi he fā honau nimá ka ne puputuʻu e lotó mo e fakakaukaú.

Hangē ko ʻení, he ʻikai toe ngalo e taimi naʻa mau fakatahatahaʻi ai ʻa e kau talavou ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné ke fakamaʻa e fāmá hili e faʻahitaʻu momokó. Ne fakataha mai ʻemau kulupu vēkeveke mo longomoʻuí ki he fāmá pea mau taʻaki, fakatahatahaʻi, mo tutu ha vao mo e veve lahi ʻi ha founga vave ʻaupito. ʻI he maama mai e ulo ʻo e afí, naʻa mau kai sōsisi pea fakafiefiaʻi kimautolu ʻi ha ngāue lelei kuo lava.

Neongo ia, naʻe ʻi ai ha palopalema fakatuʻutāmaki pē ʻe taha. Naʻe hohaʻasi ʻaupito ʻe he longoaʻá mo e afí ʻa e fanga moa ʻe toko 5,000 naʻe fakatō fuá ʻo lahi ai ha niʻihi ʻiate kinautolu ne ngangana fakafokifā honau fulufulú pea ʻikai ke nau toe fakatō fua. Talu mei ai ne mau tuku leva ha vao ʻe niʻihi kae lava ʻo maʻu ha foʻi moa lahi ange mei he fāmá.

ʻOku ʻikai ha mēmipa ʻo e Siasí kuo ngalo pe fakaʻiseʻisa ʻi he aʻusia kuó ne maʻú ʻi haʻane tokoni ki he niʻihi faingataʻaʻiá. ʻOku ʻikai foʻou kiate kitautolu ʻa e faʻa ngāué, fakapotopotó, fakafalala pē kiate kitá, mo e vahevahe mo e niʻihi kehé.

ʻOku totonu ke tau manatuʻi ko e polokalama lelei taha ki he fale tukuʻanga koloá ko e maʻu ʻe he fāmili kotoa pē ʻi he Siasí ha meʻakai, vala, mo e ngaahi fie maʻu kehe ʻo e moʻuí, ʻi he feituʻu pē ʻe ala lava aí.

Ko e moʻoni ʻoku ʻi ai pe ngaahi taimi mahalo ʻoku fiemaʻu tokoni ai hotau kāingalotú mei he Siasí. ʻOku kau ʻi he fale tukuʻanga koloa ʻa e ʻEikí ʻa e taimí, ngaahi talēnití, pōtoʻi ngāué, manavaʻofá, ngaahi nāunau kuo fakatapuí, mo e paʻanga ʻa e kāingalotu faivelenga ʻo e Siasí. ʻOku ʻatā ʻa e ngaahi maʻuʻanga tokoni ko ʻení ki he pīsopé ʻi hono tokoniʻi kinautolu ʻoku faingataʻaʻiá.

ʻOku mau tapou atu ki he Kāingalotu kotoa pē ke nau fakapotopoto ʻi heʻenau palaní mo ʻenau moʻuí, pea fakaʻehiʻehi mei he fakamoʻua meʻa noaʻia mo fuʻu tōtuʻá. ʻE tokolahi ange e kakai te nau lavaʻi ʻa e ngaahi faingataʻa fakapaʻanga ʻi heʻenau moʻuí ʻo kapau kuo ʻi ai haʻanau maʻuʻanga meʻakai mo e vala pea ʻikai hanau moʻua. ʻOku tau ʻilo ha tokolahi he ʻahó ni kuo nau fakahoko e fehangahangai ʻo e faleʻi ko ʻení: ʻoku lahi honau moʻuá pea ʻikai haʻanau meʻakai.

ʻOku ou toe fakaongo atu e meʻa naʻe fakahā ʻe he Kau Palesitenisī ʻUluakí ʻi he ngaahi taʻu siʻi kuo hilí:

“Kuo taʻu lahi ʻa hono faleʻi e Kāingalotu ʻo e Siasí ke nau teuteu ki ha faingataʻa ʻaki hano fakahū ha paʻanga. ʻOku fakalahi atu ʻa hono fakahoko iá ki heʻete ongoʻi malu mo leleí. ʻOku ʻi ai ha fatongia ʻo e fāmili kotoa pē ke ne tokonaki ʻene ngaahi fie maʻu ʻaʻaná ki he lahi taha ʻe malavá.

“ʻOku mau poupouʻi atu kimoutolu, ʻo tatau ai pē pe ko e fē feituʻu ʻoku mou nofo ai he māmaní, ke mou teuteu ki ha faingataʻa ʻaki hano vakaiʻi hoʻomou tuʻunga fakapaʻangá. ʻOku mau tapou atu ke fakafuofua pē hoʻomou ngaahi fakamolé; mapuleʻi kimoutolu ʻi hoʻomou ngaahi fakataú ke fakaʻehiʻehi mei he fakamoʻuá. Totongi ke ʻosi homou moʻuá he vave taha te mou lavá pea fakatauʻatāinaʻi kimoutolu mei he pōpula ko ʻení. Fakahū maʻu pē ha kiʻi paʻanga ke mou tātānaki māmālie ai haʻamou talifaki fakapaʻanga.”1

ʻOku tau mateuteu nai ki he ngaahi meʻa fakatuʻupakē ʻi heʻetau moʻuí? Kuo fakalakalaka nai ʻetau ngaahi taukeí? ʻOku tau moʻui fakapotopoto nai? ʻOku ʻi ai nai haʻatau uelofea? ʻOku tau talangofua nai ki he ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá? ʻOku tau tokanga nai ki he ngaahi akonaki ʻa e kau palōfitá? ʻOku tau mateuteu nai ke foaki ʻetau koloá ki he masivá, mo e faingataʻaʻiá? ʻOku tau faitotonu nai ki he ʻEikí?

ʻOku tau moʻui ʻi he kuonga faingataʻa. ʻOku taʻeʻiloa e kahaʻú; ko ia, ʻoku totonu ke tau teuteu ki he ngaahi meʻa taʻe paú. ʻI he hokosia e taimi ke fai ai ha filí, kuo ʻosi e taimi ia ke teuteú.

Maʻuʻanga Fakamatalá

  1. Ko e Kau Palesitenisī ʻUluakí, Teuteu ʻa e Meʻa ʻAonga Kotoa Pē: Tuʻunga Fakapaʻanga ʻa e Fāmilí (tohitufa, 2007).

Ko e Faiako mei he Pōpoaki ko ʻEní

Fakakaukauʻi e ngaahi fie maʻu ʻa kinautolu ʻokú ke ʻaʻahi ki aí, fakakaukau ki ha ngaahi founga ʻe lava ke ke tokoniʻi kinautolu ke moʻui fakafalala lahi ange ki he ngāué, ngaahi meʻa fakapaʻangá, tanakiʻanga meʻatokoní, pe mateuteu ki ha meʻa fakatuʻupakeé. Fakakaukau ki ha faʻahinga pōtoʻi ngāue te ke lava ʻo vahevahe mo kinautolu, hangē ko e tō ngoué pe puleʻi e paʻangá, ʻa ia te ne fakamālohia kinautolu ke muimui he faleʻi ʻa Palesiteni Monisoní.

Ki ha ngaahi fakakaukau ʻi hono akoʻi ʻo e ngaahi pōpoaki ko ʻení ki he toʻu tupú mo e fānaú, vakai ki he peesi 6.