Nomu Vanua Tabu

Na noda ulutaga ni Muavata ena 2013 e tauri mai na iotioti ni tikina ni ika 87 ni wase ni Vunau kei na Veiyalayalati. Na ivakaro oqo e kune ena tolu na iwasewase duidui; e kune votu ni bibi sara na ivakasala oqo. E vakamacalataka na sala meda rawata kina na veitaqomaki, kaukauwa, kei na vakacegu ena veigauna dredre. Na idusidusi veivakauqeti me da “tudei ena vanua tabu ka kakua ni yavalati rawa.”¹

Ni’u mai vakasamataka vagumatua na ikau oqo, au sega ni tarova rawa ka vakananuma ga, “Na cava soti na ‘vanua tabu’ e vakaibalebaletaka na Tamada Vakalomalagi?” A vakasalataka o Peresitedi Ezra Taft Benson, “Na vanua tabu e okati kina na noda valetabu, noda valenilotu, noda itikotiko, kei na iteki kei Saioni, ka me ra … ‘idrodro ka ivakaruru.’”² Me kena ikuri, au vakabauta ni da rawa ni kunea yadua e levu tale na vanua. Meda vakasamataka mada na vosa na vanua me dua na itikotiko se ituvaki vakavanua. Ia, e dua na vanua e rawa ni “dua na ituvaki duatani, itutu, se ituvaki ni vakasama.”³ E kena ibalebale oqo na vanua tabu e rawa talega ni okati kina na veitiki ni gauna—veitiki ni gauna e dau vakadinadina kina vei keda na Yalo Tabu, veitiki ni gauna eda vakila kina na loloma ni Tamada Vakalomalagi, se veitiki ni gauna eda ciqoma kina e dua na isau ni noda masu. E levu cake, au vakabauta na gauna ga e tiko kina vei iko na yaloqaqa mo tutaka na ka e dina, vakabibi ena itutu ka sega tale ni dua ena rawa ni cakava, o sa bucina tiko e dua na vanua tabu.

Mai na bula lekaleka ka vakasakiti taucoko nei Josefa Simici, a [tucake] vakaidina o koya “ena vanua tabu” ka a sega ni yavalati rawa. Ni a se gonetagane lailai, e a vakasosataki mai na veilecaviqaqa vakalotu ena nona vanua vakaitikotiko ka vinakata me kila se o cei vei ira taucoko na lotu e dina. Na vanua veikau volekata na nona itikotiko a mai dua na vanua tabu ena nona tekiduru ena loma ni veikau ka cabora na imatai ni nona masu votu. A qai saumi na nona masu, ka ra sa vakatoka tu nikua na Yalo Dodonu Edaidai na veukau oqo me Veikau Tabu.

Era dau duri tale tu ga ena vanua tabu na goneyalewa e vuravura raraba ena keba ni goneyalewa. A wasea vei au e dua na iliuliu ni Goneyalewa na italanoa ni veika a sota kaya e dua na goneyalewa. A luluqa tu na nona bula vakalotu na goneyalewa oqo ka vakatitiqataka na veika ena rawa ni sotava vakayalo e veikau. A ripote o koya kivua na nona iliuliu ni oti na imatai ni siga, “Au sa marautaka tiko e dua na gauna totoka, ia au kerekere ke rawa beka ni da tamusuka na veivosaki kece me baleta na Yalotabu? Au tiko eke me’u mai keba, rekitaka na veika bula, tiko vata kei ira na noqu itokani, ka marau!” Ia, ena soqoni ni wase ivakadinadina ni mai cava na keba, a vakaraitaka na goneyalewa vata ga oqo ni tonawanawa tu na wainimatana, “Au sega ni via lako i vale. Ena rawa vakacava me’u taukena vakaiau ena veigauna kecega na ka au sa vakila tu ena gauna oqo, na Yalotabu?” Sa raica rawa o koya e dua na vanua tabu.

E dua tale na vanua tabu ena bula nei Josefa Simici o ya na nona rumu ni moce. Oqo ena rairai dredre beka me na vakabauti baleta, me vakataka e levu vei kemuni, e wasea o koya vata kei ira era gone vua na nona rumu ni moce. Sa yaco me vanua tabu ena nona dau cabora ena vakabauta levu kei na yalomalumalumu, kei na gagadre na masu. E a vakamacalataka, “Ni’u sa via moce au a curu ki na noqu loqi ka masu vua na Kalou Kaukauwa ka tusanaki au vua ka kerei Koya me vosota na noqu malumalumu kei na noqu ivalavala ca.”⁴ A sega ni mai rawarawa na tolu na yabaki a lako siviti mai na gauna a raivotu kina o Josefa ena Veikau Tabu. O Josefa yabaki tinikavitu a vosota tu mai vakadede na veivakacacani, veivakaduiduitaki, kei na veivagonelailaitaki. Ia ena bogi o ya ena rumu ni moce nei Josefa, a basika vua na agilosi o Moronai me isau ni nona vakatakekere. A ciqoma o Josefa na kilaka kei na vakacegu. Ena bogi o ya sa yaco na nona rumu ni moce me vanua tabu.

Ni’u sarava tiko na vidio ni Mormon Message for Youth, au vakadinadinataka kina e dua tale na rumu ni moce ka a yaco me vanua tabu. Na vidio oqo e vakaraitaki Ingrid Delgado, e dua na goneyalewa mai El Salvador, ni wasea tiko na nona nanuma me baleta na valetabu. E tukuna o koya, “E dua na ka vinaka ni da kila ni tiko e dua na vanua ka da rawa ni lako tani kina mai na veika ni vuravura ka ciqoma kina na veicakacaka tabu vakalotu ka vukei ira ka ra sega ni rawa ni ciqoma ena bula oqo.” Ni vosa tiko, e vakaraitaka na vidio ni wilika tiko o Ingrid na nona ivolanikalou ena nona rumu ni moce, ka maliwai koya tu na veivosa cavuti mai na Mormonad, e dua na ivola Torocake Yadudua, itaba ni nona matavuvale kei na valetabu, ka vakakina na nona veimanumanu taleitaki.⁵ De na rairai sega ni vakilai, e sa bucina o koya na nona vanua tabu vakataki koya ka na rawa ni lako tani mai kina ena veika ni vuravura. Au vakananuma se vica na gauna e sa wilika kina o Ingrid na nona ivolanikalou, vakila na Yalotabu, ka ciqoma na isau ni nona masu ena nona vanua tabu.

E dua tale na vanua tabu ka tawanamaki ena bula nei Josefa Simici o ya na Valeniveivesu e Liberty. A tukuna o Elder Jeffrey R. Holland “E sega tale ni dua na gauna voraki ena bula nei Josefa me vakataka na veivakatotogani sega ni vakalawa ka tawadodonu ni veivakabobulataki oqo.” Ia a tomana o Elder Holland ena nona vakamacalataka ni sa mai ivakananumi tu na Valeniveivesu e Liberty me “valeniveivesu-valetabu” me baleta na veika tabu a sota kaya mai kea na Parofita o Josefa Simici.⁶

Eso vei kemuni na goneyalewa o ni lako curuma tiko na nomuni Valeniveivesu e Liberty, na vanua o ni sotava kina na veivakacacani, na vanua o ni sega ni vakila kina na yalololoma, na vanua o ni rukaki kina, vagonelailaitaki, vakatotogani, se mani vakamavoataki sara. Vei kemuni na goneyalewa au wasea na vosa nei Elder Holland: “E rawa ni o sota kaya na veidusimaki tabu, vakaivakatakila, ka momona vata na Turaga ena gauna dredre duadua o sota kaya ena nomu bula …, ni o vosota vakadede tiko na veivakacalai mosimosi duadua, nomu sotava tiko na veivakaduiduitaki tawamacala o sa bau sotava.”⁷ Ena dua tale na vosa, me vakataka ga na Parofita o Josefa Simici, sa rawa ni o bucina ka tucake ena veivanua tabu, se vakacava sara na gauna voravora duadua o sa bau sota kaya.

A wasea vata kei au o Kirsten, e dua na goneyalewa itabagone qase cake e dua na ka mosimosi a sota kaya. Na Valeniveivesu e Liberty a nona koronivuli torocake. E kalougata, ni a vakarautaka na rumu ni vakatagi na vakacegu. E tukuna o koya: Ni’u butuka yani na loma ni rumu o ya, e sa vaka ga ni’u butuka e dua na vanua taqomaki vinaka. E sega e kea na vosa ni veivakalolovirataki se veivakalialiai, e sega na vosa ca. Ia, keimami rogoca ga na vosa ni veivakayaloqaqataki kei na loloma. Keimami vakatovotovotaka na yalololoma. E sa dua na vanua marautaki. E curumi tu na rumu ni vakatagi ena Yalotabu ni keimami vakatovotovo ka vakatagi tiko. Sa vaka tu oqo na rumu ena kena ka levu baleta na veivakayarayarataki ni dauniveivakasalataki ni vakatagi. Sa tamata vinaka o koya va-Karisito. Ni’u rai lesu, sa dua na vanua ni veivakasavasavataki na koronivuli levu. A dredre toka, ia au vulica na veivakacokotaki. Au na dau vakavinavinakataka tu ga na noqu maroroi, na noqu vanua tabu, na rumu ni vakatagi.”⁸

Ko sa bau vakasamataka tiko na nomu vanua tabu ena bogi edaidai? Au a vakataroga e drau vakavica na goneyalewa me ra wasea vata kei au na nodra vanua tabu. Se ra tuvaki vakavanua se gauna ni bula, sa ra vakatabui vakatautauvata ka tiko kina na kaukauwa dina vakaitamera. Oqo e ciwa na kena isau malumu era kaya:

• Dua: “Au a tiko e valenibula, ka roqota voli na taciqu vou dramidrami.”

• Rua: “Ena veigauna yadua niu wilika na noqu veivakalougatataki vakapeteriaki, au vakila ni’u kilai ka lomani mai vua na Tamaqu Vakalomalagi.”

• Tolu: “Na siga au yabaki 12 kina, era ukutaka na noqu katuba na goneyalewa ena tabanalevu ena uto pepa.⁹ Au vakila na loloma, na veiciqomi, kei na marau!”

• Va: “Ena dua na siga ni’u a wilika tiko na noqu ivolanikalou, a ‘todravi au mai’ e dua na malanivosa. Au sa kunea e dua na isau ni noqu masu.”

• Lima: “Au a curuma e dua na soqo ka ra gunu tu kina na tamata ka ra vakaitavi tu ena so na itaviqaravi tawa kilikili. A tukuna vei au na Yalo Tabu me’u vuki lesu ka lako ki vale. Au vakayacora, io a basika na kena ‘veirevurevu vakaisoqosoqo.’ Ia, a soli vei au ena gauna o ya na yalonuidei au a gadreva tu me’u kila ni na rawa me’u bulataka na kosipeli.”

• Ono: “Ena gauna ni sakaramede, au a vakasamataka toka na veika me baleta na Veisorovaki. Au vakila ni dodonu me’u vosota e dua au a cudruva voli. Na noqu digidigi ni veivosoti sa ivakaraitaki dodonu ka na kauta mai na Veisorovaki ki na noqu bula ena veisiga.”

• Vitu: “Ni oti na neirau tiko ena soqoni ni Tauyavu Vou kei noqu nau, a reguca na baluqu, ka tukuna vei au ni lomani au. Oqo na imatai ni gauna au rawa ni nanuma me kitaka kina vakaoqo.”

• Walu: “Ena nona veivakadeitaki na noqu bisopi, au kila ni ra dina na yalayala e vakarautaka na ivolanikalou: ‘Ke sa vaka na ka kulakula na nomudou ivalavala ca, sa na vulavula me vaka na uca vulavula.’¹⁰ Au vakila na inuinui ka kila niu sa rawa ni tekivuna na iwalewale balavu ni veivutuni.”

• iOtioti: “Ena dua na bogi, au a vakayaloqaqataki me’u wasea na noqu nanuma me baleta na kosipeli kei na dua na iVola i Momani vua na noqu itokani vinaka duadua. E muri, a ka marautaki dina me’u tiko ena nona papitaiso. Ena gauna oqo keirau sa dau lako vata i lotu.”

Me’u wasea mada vei kemuni e dua na noqu vanua tabu. Ena dua na gauna, au a curumi tu ena veivakadrukai, yalorere, ka tu taudua sara ga. Au a masumasu ena vakadigagalu, “Tamaqu Vakalomalagi, au sega ni kila na icakacaka ni ka oqo. Yalovinaka, yalovinaka ni vukei au!” Sega ni dede a lako mai vakasauri i liu e dua, biuta na ligana e tabaqu, ka cavuta na vosa dina mai vuniyalona ena veivakayaloqaqataki. Au a vakila na vakacegu ena gauna o ya. Au a vakila ni’u ciqomi. Era sa veisau na veika kece. A nanumi na vosa nei Peresitedi Spencer W. Kimball: “E vakaraici keda na Kalou, ka dau wanonovi keda. Ia e dau vu mai vua e dua tale na tamata na nona sotava na noda gagadre.”¹¹ Vei au, na gauna o ya, ena vanua o ya, e dua na vanua sa yaco me vakatabui.

Oi kemuni na goneyalewa, e vuqa tale tu na vanua tabu au gadreva meda veiwaseitaka. Ni o lesu ivale nikua, au vakauqeti iko mo vola ena nomu ivolaniveisiga na veivanua o sa vakila ka nanuma tiko. E matata vei au ni vica vata na udolu vei kemuni era sa tucake tu ena vanua tabu. Na veivanua oqori sa vakarautaka tiko vei kemuni na veitaqomaki, na igu, kei na vakacegu ena gauna ni veilecayaki oqo. Na nomuni ivakadinadina sa yaco me kaukauwa tiko baleta ni o ni sa tutaka tiko na dina kei na buladodonu ena veisala lagilagi eso.

O kemuni, na itabagone vakaturaga ni Lotu, kemuni na noqu qaqa. Au lomani kemuni. Au vakila na loloma vakasakiti ni Tamada Vakalomalagi vei kemuni, kau wasea vei kemuni na noqu ivakadinadina ena dina ni kosipeli i Jisu Karisito. E sa wawa tu o Koya, ka vakarau tu me laveti kemuni cake ni ko “tudei … ena vanua tabu, ka kakua ni yavalati rawa.” Au lomana ka tokoni Peresitedi Thomas S. Monson, na noda parofita dina ka dauveivakayaloqaqataki. Au tukuna na veika oqo ena yaca i Jisu Karisito, emeni.